ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΛΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ

Παραδείγματα λογικής συνέπειας, με την οποία μπορεί κάποιος να εκφράσει άποψη και να πάρει θέση υπέρ ή κατά σε ειδικά ζητήματα, χωρίς να είναι ειδικός και να απο­φύγει λάθη, παρά την άγνοιά του.

> Υπάρχουν ζητήματα και απόψεις, με τα οποία δεν συμφωνούμε. Διότι διαφωνούμε εξ αρχής με τη βάση επάνω στην οποία ανα­πτύσσονται. Δεν χρειάζεται να εξοικει­ωθούμε μαζί τους. Δεν απο­δεχόμαστε τα αρχικά δεδομένα που χρησιμο­ποιούν. Λ.χ. όταν κάποιος μας περιγράφει πως είναι ο παράδεισος και η κόλαση στο μετα­θανάτιο κόσμο. Δεν χρειάζεται να εισχωρή­σουμε σε βάθος στις αρχαίες θρησκευτικές γραφές και να διδα­χθούμε ιστορικές λεπτο­μέρειες για να πάρουμε μία θέση, όταν εξ αρχής με βάση κάποια άλλη εμπειρία απορ­ρίπτουμε την ύπαρξη άυλων ζωικών μορφών, όταν απορ­ρίπτουμε την ύπαρξη θεα­νθρώπων, όταν αμφι­σβητούμε την αξιο­πιστία των αρχαίων καταγραφών και απο­καλύψεων.

> Από τη διαπίστωση μερικών κοινών γνωρισμάτων στους ανθρώπους μέσα από την προσωπική εμπειρία μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για τη συμ­περιφορά του ανθρώπου και την κοινωνία στα παλαιό­τερα χρόνια. Συμπεράσματα μέσα από γενικεύσεις, οι οποίες μας επιτρέπουν να μιλήσουμε για το παρελθόν χωρίς να είμαστε ιστορικοί και αντιθέτως μας αποτρέπουν να οδηγηθούμε σε φανταστικές απόψεις. Όπως λ.χ. ότι οι αρχαίοι θεοί ήταν εξω­γήινοι. Ενώ κάποιοι με πολλές ιστορικές γνώσεις έχουν υποστηρίξει υπερ­βολικές περι­γραφές, έχουν εξηγήσει με πολλή φαντασία και με άτοπες θεωρίες (π.χ. φον Νταίνικεν).

> Δεν είναι λίγες οι λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά, χωρίς να αποδίδουν την πραγματικότητα. Είναι ασαφείς, επιδέχονται πολλούς ορισμούς και ο καθένας φέρνει στη φαντασία του διαφορετικές εμπειρίες με το άκουσμά τους. Συχνά, οι λέξεις αυτές δεν επιδέχονται περισσότερη ακρίβεια στον ορισμό τους και κάποιοι επιμένουν να τους αποδώσουν μία πραγματικότητα, όπως τη φαντάζονται. Οι ειδικοί και οι στοχαστές ανε­γείρουν θεωρίες, τις οποίες έπειτα επιχειρούν να τις επι­βάλλουν στην πραγματικότητα. Χωρίς τα αναμενόμενα απο­τελέσματα και σε πολλές περιπτώσεις συγκρούονται μαζί της. Πόσα έχουμε ακούσει να λέγονται για την αγάπη, για την ελευθερία, τη δημοκρατία, τη ψυχική υγεία! Καλό θα ήταν να τις αποφεύγουμε και να περιγράφουμε τα πράγματα με περισσότερες λεπτομέρειες και την κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Όχι να μεταδίδουμε τη δική μας μοναδική εμπειρία και την επιθυμητή φαντασία μας με μία συνηθισμένη φράση, την οποία ο καθένας καταλαβαίνει διαφορετικά ή χρειάζεται να προσπαθήσει πολύ για να τη καταλάβει.

> Παράδειγμα. Σε ποιον από τους δύο γονείς μοιάζει το μωρό; Ενώ δεν είναι φανερό, γιατί να κοπιάζουμε και να λογομαχούμε για να πείσουμε ότι συμβαίνει πραγματικά, κάτι που βρίσκεται στη φαντασία και στις επιθυμίες μας; Εκτός και αν έχουμε αποφασίσει να κάνουμε βαθιά επι­στημονική έρευνα…

> Σε δύο μεγάλες πόλεις Α και Β που συνορεύουν, υπάρχουν περιοχές τους που βρίσκονται πολύ κοντά. Εντός της ίδιας πόλης υπάρχουν περιοχές που απέχουν περισσότερη απόσταση και ίσως να μην εξυπη­ρετούνται ούτε από κάποιο μέσο μαζικής μεταφοράς. Συμβαίνει αντιθέτως, μεταξύ των δύο πόλεων Α και Β να είναι πιο εύκολο και πιο γρήγορο να μεταβούμε από τη μία περιοχή της μιας πόλης Α στην άλλη πόλη Β. Έτσι, σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να πούμε, ότι για να πάμε από την πόλη Α στην ίδια πόλη Α είναι πιο μακριά και πιο δύσκολο από ότι να πάμε από τη μία πόλη Α στην άλλη πόλη Β. Αυτό θα ακουστεί παράξενο και αντιφατικό (για παρά­δειγμα, ότι μπορεί να είναι πιο εύκολο να μεταβούμε από το λιμάνι του Πειραιά στην περιοχή του Θησείου, μέσω του τρένου, παρά από το λιμάνι του Πειραιά σε μια άλλη αποβάθρα, στην άλλη άκρη του ίδιου λιμανιού). Αν πω ότι βρίσκομαι στην πόλη Α και δεν είναι εύκολο να μεταβώ κάπου εντός της πόλης Α, αλλά είναι πιο εύκολο να μεταβώ στην πόλη Β, η οποία απέχει πολλές φορές πιο μακριά, σίγουρα θα μου ζητήσουν μια διευκρίνηση.

Κατά παρόμοιο τρόπο, οι λέξεις με τις οποίες περι­γράφουμε τα πράγματα, μπορεί να είναι ορισμένες με σαφήνεια και κάθε λεπτο­μέρεια, αυτή η σαφήνεια όμως μπορεί να εμποδίζει να παρα­τηρήσουμε πόσο πλησιάζει το νόημα και το φαινόμενο με το νόημα μιας άλλης λέξης και να σκεφτόμαστε δυο φαινόμενα σαν ανεξάρτητα και άσχετα, ενώ αυτά αποτελούν στιγμές ενός και του ίδιου φαινομένου ή δυο φαινόμενα που είναι ανα­πόσπαστα συν­δεδεμένα μεταξύ τους.

> Μου ζητούσαν ανταλλακτικά ηλεκτρονικά εξαρ­τήματα και πριν πει ο πελάτης όλα τα γράμματα και τα νούμερα, που ήταν ο κωδικός του εξαρτήματος, απαν­τούσα αρνητικά ότι δεν υπήρχε διαθέσιμο. Πώς απαντούσα χωρίς να έχω ακούσει όλον τον κωδικό, απορούσαν μερικοί. Κάποιοι το απέδιδαν σε φυγοπονία. Η εξήγηση ήταν απλή. Δεν διέθετα κανένα εξάρτημα, το οποίο να άρχιζε με τα πρώτα γράμματα (ή αριθμούς), που καθόριζαν μία σειρά από πολλά παρόμοια εξαρτήματα. Όποια κι αν ήταν η συνέχεια του κωδικού, δεν είχε νόημα. Δεν είχα και το βιβλίο για να βρω κάποιο αντίστοιχο. Η απάντηση θα ήταν ξανά αρνητική. Αρκούσε που γνώριζα ποιες σειρές εξαρτημάτων (από τα πρώτα γράμματα του κωδικού τους) βρίσκονταν στα μικρά συρτάρια.

> Σε μία άλλη περίπτωση με ρώτησαν εάν τηλεφώνησα… και απάντησα αμέσως αρνητικά «όχι», πριν ολο­κληρώσουν την ερώτηση. Πώς γνώριζα για ποιον θα έλεγαν, απόρησαν. Η αντα­πάντηση ήταν απλή: Δεν είχα τηλε­φωνήσει σε κανέναν.

> Παράδειγμα περιορισμού του εύρους μιας έννοιας: Συχνά θα ακούσουμε πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή μας και η συμπεριφορά μας εάν είχαμε πράξει δια­φορετικά στο παρελθόν ή αν κάτι δεν μας είχε συμβεί. Αυτή είναι μία διαπίστωση που μπορεί να γίνει για όλους. Η δεκαετία του ’80 ήταν ανεπανάληπτη και ξεχωριστή. Περιορίζουμε την αλήθεια σε αυτή τη δεκαετία, όταν αυτό ισχύει για όλες τις δεκαετίες. Θα ήταν πιο εύστοχο να τη χαρα­κτηρίσουμε πιο συγκεκριμένα με τα γνωρίσματα που την ξεχωρίζουν.

Ένα άλλο παράδειγμα. Το κλάσμα 2 / √ 2 = √ 2. Αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να εντυπωσιάσει και να θεωρηθεί ξεχωριστή ιδιότητα των συγκεκριμένων αριθμών. Όταν όμως, δούμε πως κάθε αριθμός διαιρεμένος από τον ίδιο αριθμό σε ρίζα έχει αποτέλεσμα τον διαιρέτη, τότε δεν θα ψάξουμε ποια ιδιαίτερη σχέση υπάρχει ή δεν υπάρχει στους συγκεκριμένους αριθμούς.

> Άλλο παράδειγμα απλής και κοινής λογικής. Μέσα στο λεωφορείο όλα τα παράθυρα ήταν θαμπωμένα και πολλοί επιβάτες στέκονταν όρθιοι. Ένας ζήτησε να ανοίξει λίγο το παράθυρο. Ο άλλος που στεκόταν κοντά στο παράθυρο ζήτησε να κλείσει, διότι του ερχόταν ο κρύος αέρας. Γι’ αυτόν ο κίνδυνος να ασθενήσει ήταν πιο πιθανός και φανερός. Με τα κλειστά παράθυρα ήταν πιο ασαφές και πιο αβέβαιο αν κάποιος και ποιος θα μολυνθεί από κάποιο μικρόβιο. Από μία άποψη είχαν δίκιο και οι δύο. Υπήρχε και η λύση… να απομακρυνθεί ο δεύτερος από το παράθυρο.

επάνω