ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΛΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ (2)

> Με την αυστηρή λογική, δεν είναι βέβαιο αν θα ζούμε αύριο. Λέγοντας αυτό σε ένα συνηθισμένο άνθρωπο, αυτός μπορεί χωρίς επιστημονική γνώση και τελείως επιπόλαια να ισχυριστεί με βεβαιότητα για τη ζωή του την επόμενη μέρα. Εάν βάλουμε ένα στοίχημα μαζί του, μάλλον θα το χάσουμε. Η επιπόλαια άποψή του δεν θα είναι τυχαία σωστή. Από την προσωπική εμπειρία του προκύπτει αμέσως, ότι είναι πιθανότερο να βρίσκεται στη ζωή στις αμέσως επόμενες ημέρες και ότι εκλείπουν οι λόγοι που θα μπορούσαν να τη στερήσουν τόσο γρήγορα. Αυτό που δεν είναι φανερό για εκείνον είναι η διαφορά της μεγάλης πιθανότητας από την 100% βεβαιότητα. Λοιπόν, κάτι το οποίο δεν είναι βέβαιο δεν είναι οπωσδήποτε αβέβαιο 100%.

> Κάποιος μεγάλης ηλικίας θυμάται με συγκίνηση τα παλαιότερα τραγούδια που του άρεσαν και μας τονίζει ότι έπαψε να υπάρχει καλή μουσική. Το σωστότερο θα ήταν να κάνουμε μια σύντομη καταγραφή και αναφορά στις μουσικές παραγωγές από τα χρόνια εκείνου έως τα νεότερα και να υπεν­θυμίσουμε μεγάλες επιτυχίες. Θα πρέπει να είμαστε ενη­μερωμένοι και γνώστες. Μπορούμε ωστόσο με την απλή λογική, χωρίς να είμαστε γνώστες ή μουσικοί, να κατα­λάβουμε ότι ο χρόνος συνεχίζει να κυλάει και δεν μπορεί να έπαψε να βγαίνει καλή μουσική. Δεν ακούγεται λογικό ότι η καλή μουσική έβγαινε τα παλαιότερα χρόνια και ότι για το μέλλον δεν θα υπάρχουν ικανοί δημιουργοί, τραγουδιστές, μεγάλες εμ­πνεύσεις και επι­τυχίες.

> Όταν οι συμπτώσεις είναι υπερβολικά πολλές, όταν κάτι συμβαίνει σε απίθανο μεγάλο αριθμό, τότε αυτό λογικά μας κάνει εντύπωση και μπορεί να μας προ­βληματίσει. Κάτι ασυνήθιστο, κάτι που συμβαίνει σε μικρό αριθμό ή σπανίως, απαιτεί μία εξήγηση όταν θα συμβεί αντιθέτως. Και όταν αποδίδουμε κάτι κοινό σε μεγάλο αριθμό όμοιων πραγμάτων, πρέπει να υπο­ψιαζόμαστε μήπως το κάνουμε μεροληπτικά, έτσι επειδή φαίνεται ότι ταιριάζει ή βολεύει για να δώσουμε επιθυμητές εξηγήσεις.

> Έχουμε ακούσει πολλές φορές να προσπαθούν να εξηγήσουν με σκοτεινές δυνάμεις και με φανταστικό τρόπο (λ.χ. με την επίδραση των αστερισμών) κάποια συνηθισμένα γεγονότα τα οποία έχουν προκληθεί από ανθρώπινη δράση. Όπως λ.χ το τροχαίο ατύχημα ενός πολιτικού. Ενώ αυτά τα γεγονότα, θα μπορούσαν να εξηγηθούν με πιο κοινό τρόπο και υπάρχουν πολλοί λόγοι, για τους οποίους αυτά τα γεγονότα θα μπορούσαν να προκληθούν με πιο έξυπνο, πιο απαρατήρητο και πιο επι­τυχημένο τρόπο. Η καχυποψία, η άγνοια και η από­σταση που μας χωρίζει από τα πράγματα παρακινούν εύκολα τη φαντασία και δεν μας αφήνουν να δούμε τα πιο απλά, υποτιμούμε τον παράγοντα «τύχη» και τις λεπτο­μέρειες που επηρεάζουν τη ζωή μας. Ένα σημαντικό γεγονός δεν γίνεται κατ’ ανάγκη με σκόπιμο τρόπο και με την επιδίωξη κάποιων.

> Στην καθημερινή ζωή μας δεν έχουμε την υπερ­βολική αξίωση για βεβαιότητα, εξακρίβωση και απόδειξη σε κάθε κίνηση, σε κάθε σκέψη και πληροφορία. Τα χρονικά όρια είναι πιεστικά και στις λεπτομέρειες δεν κολλάμε. Ευτυχώς, που δεν σκεφτόμαστε "επιστημονικά" σε πλήθος περιπτώσεων. Σε πολλές περιπτώσεις μπορούμε να γνωρίζουμε με υψηλά ποσοστά βεβαιό­τητας, χωρίς να χάσουμε χρόνο και χωρίς να περι­πλεχθούμε σε υπο­λογισμούς και σε λεπτομέρειες. Όπως λ.χ. για την επι­κινδυνότητα του πολύ συχνού καπνίσματος τσιγάρων. Εισπνέουμε αέρια και αναλογίες τους διαφο­ρετικά από τον αέρα του φυσικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο επιβιώνει βιολογικά ο άνθρωπος στον περισ­σότερο χρόνο του. Αν ένας καπνιστής περίμενε τις ανα­καλύψεις και τις αποδείξεις της επιστήμης για να σκεφτεί και να κόψει την κακή συνήθειά του, τότε μάλλον θα ήταν αργά.

> Όταν ένα μικρό παιδί απαντήσει ότι 8+8 ισούται με 9, αυτό το λάθος δεν είναι το ίδιο λάθος, όπως όταν απαντήσει ότι ισούται με 17. Η πρώτη απάντησή του δείχνει άγνοια της μονάδας, της έννοιας της πρόσθεσης, αδυναμία να μετρήσει μόνο με τη σκέψη και άλλες ενδεχόμενες αδυναμίες. Η δεύτερη απάντηση θα μπορούσε να είναι σωστή. Το παιδί μπορεί να μετρήσει, καταλαβαίνει ότι 8+8 δεν ισούται με 9 και μάλλον του ξέφυγε λίγο ο υπολογισμός. Με την επανάληψη παρό­μοιων ερωτημάτων που θέτουν παρόμοιες μαθητικές αριθμητικές πράξεις, μπορούμε να κάνουμε βέβαιες τις παρα­τηρήσεις μας για το μέγεθος και το είδος της αδυναμίας.

> "Νους υγιής εν σώματι υγιεί". Από τις πιο διάσημες ρήσεις της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, που προκαλεί την εντύπωση ενός τέλειου συνδυασμού, μίας ιδανικής αρμονίας, απαραίτητης για μία ονειρεμένη ζωή! Μπορεί το σώμα να είναι υγιές, ενώ κάποιο από τα τμήματα ή τα όργανά του να είναι ασθενή, ακόμα και να λείπει; Να ρωτήσουμε και αντιθέτως: Μπορεί το σώμα να είναι ασθενές, αλλά τα όργανά του να είναι υγιή; Ναι, συμβαίνει και στις δύο περιπτώσεις, αν και χρειάζεται να αναλυθεί η έννοια του "σώματος" και να προσδιοριστούν τι είναι ο βιολογικός οργανισμός και τι είναι η ασθένεια, κάτι πολύ πιο δύσκολο από όσο νομίζουμε. Έτσι, λοιπόν, σε γενικές γραμμές, χωρίς πολλές αναλύσεις και θεωρίες, ο νους μπορεί να είναι υγιής αλλά το σώμα άρρωστο, όπως και αντιθέτως, ο νους, η ψυχή και το πνεύμα να είναι "άρρωστα" και το σώμα υγιές.

> Υπάρχει πάντα η πρώτη φορά για κάτι που δεν έχει γίνει στο παρελθόν. Μπορούμε λοιπόν, με βάση την εμπειρία να αποκλείουμε ένα λογικό ενδεχόμενο με τη σκέψη, ότι αυτό το ενδεχόμενο δεν έχει ξαναγίνει; Με βάση την εμπειρία κάποιοι μπορούν να αποκλείουν, ενώ με τη σκέψη δεν βρίσκουμε λόγους ενός τέτοιου απο­κλεισμού.

> Ίσως η πιο σημαντική επιτυχία της απλής λογικής είναι η συγκρατημένη έκφραση της άποψής μας. Χωρίς καμία γνώση δεν θα κάναμε κανένα λάθος. Θέλω να πω, ότι η γνώση είναι πάντοτε ελλιπής και μπορεί να χρησιμεύει έτσι όπως μας βολεύει. Αν λέμε περισσότερα απ’ όσα γνωρίζουμε πραγματικά, αυτό δεν εξηγείται μόνο από την άγνοια αλλά και από τη γνώση και το θάρρος που δίνει. Η γνώση χωρίς τη δυνατότητα να βλέπουμε τα όριά της και χωρίς την αναζήτηση της βεβαιότητας τροφοδοτεί την πολυλογία, την παράνοια, τον απο­προσανατολι­σμό, τη σύγχυση και την αυταπάτη. Είναι σημαντικό να σιωπούμε ή να μη διαβεβαιώνουμε όταν κάπου αγνοούμε, να απαντούμε όταν είμαστε προ­ετοιμα­σμένοι και να μην απο­δεχόμαστε επιπόλαια όσα ακούμε ή διαβάζουμε.

επάνω