ΤΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ, ΟΙ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

Δεν είναι δυνατό ν’ αντιλαμβανόμαστε όλα τα πράγματα στην ίδια στιγμή (ή όλα τα μέρη τους) και η αντίληψη πρέπει ν’ αποτελείται από μερικά σταθερά γνωρίσματα, ανεξάρτητα από το αν αντιστοιχούν σε κάποια στοιχεία των πραγμάτων. Αυτά τα «ασύνθετα» γνωρίσματα στη σύσταση μιας πολυσήμαντης αντίληψης, τα οποία ονομάζουμε «αισθήματα» ή «ερεθισμούς», είναι και αυτά έννοιες, δηλαδή κοινά και σταθερά γνωρίσματα με αφηρημένη σημασία. Τα αισθήματα, όπως λ.χ. ένα χρώμα ή το αίσθημα της θερμοκρασίας είναι έννοιες υπό την αισθητικότητα (με εξωτερική επίδραση), διότι είναι κοινά και σταθερά γνωρίσματα. Γνωρίσματα από κάποια αφαίρεση, η οποία γίνεται μόνη της και μας δείχνουν χωρίς διαφορές (και λεπτομέρειες) ακόμα και όταν τα πράγματα δεν είναι διαρκώς τα ίδια. Η "παρανόηση" αρχίζει άμεσα από την αντίληψη, όπως και η εννόηση, από την οποία αφαιρούνται αναγκαία κάποια γνωρίσματα των πραγμάτων και τα ίδια τα αισθήματα συνταυτίζονται με ανύπαρκτα πράγματα ή ουσίες. Έτσι εξηγείται, γιατί η αντίληψη δε μας δείχνει ακριβώς όπως είναι τα πράγματα. Εάν η αφαιρετική δυνατότητα ονομάζεται διάνοια ή είναι μια διανοητική δραστηριότητα, τότε το ίδιο πρέπει να πούμε και για τη δυνατότητα της αντίληψης. Από την άλλη πλευρά, οι σχέσεις ανάμεσα στα κοινά στοιχεία της αντίληψης (οι ερεθισμοί που την αποτελούν) είναι η αρχή για την εύρεση κοινών στοιχείων και σχέσεων που υπάρχουν στην πραγματικότητα. Αυτό πρέπει να εννοούμε, όταν λέμε με κάποια ασάφεια, ότι οι αντιλήψεις μας είναι αποτέλεσμα αντανάκλασης ή αναπαράστασης της πραγματικότητας. Αρκεί αυτή η τελευταία (η πραγματικότητα) να συνεργεί στη διαμόρφωση των αντιλήψεών μας για να έχουμε αρχίσει να τη γνωρίζουμε έτσι άμεσα, ακόμα και αν οι αντιλήψεις μας ήταν -αν δεν είναι- φτιαγμένες από «ιερογλυφικά», ακόμα και αν τα αρχικά αισθήματα και οι ερεθισμοί ήταν τελείως διαφορετικά από αυτά τα οποία είναι τώρα.

Η αισθητικότητα και η νοητικότητα δεν είναι δύο αντίθετες ιδιότητες και η μία δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς την άλλη. Η διαφορά τους είναι, ότι η πρώτη πραγμα­τοποιείται έμμεσα, από έξω, ενώ η άλλη άμεσα, από το έσω. Στην ίδια την αντίληψη μπορούμε να προσθέτουμε ή να αφαιρούμε γνωρίσματα (όπως κάνουμε στις γλωσσικά εξω­τερικευμένες έννοιες) και τότε λέμε, ότι στρέφουμε την προσοχή μας ή ότι συγκεν­τρωνόμαστε. Μία αντίληψη, την οποία συν­ταυτίζουμε με μία ή περισσότερες άλλες, όταν δεν δια­πιστώνουμε ή δεν προσέχουμε τις διαφορές τους, μπορεί να θεωρηθεί σαν έννοια. Η ανα­σύνθεση μίας αντίληψης μέσα στην αυτο­συγκέντρωση δεν έχει τη σαφήνεια και τη λεπτομέρεια, που διαπιστώνουμε σ’ εκείνη. Δηλαδή, μερικά από τα γνωρίσματά της δεν υπάρχουν στην εσωτερική ανα­σύνθεσή της και επο­μένως μπορούμε να τη θεωρήσουμε σαν έννοια, αντί για ασαφή και ανακριβή αντίληψη.

επάνω