Ο χρόνος είναι κυκλικός. Όλα επιστρέφουν ξανά, όπως οι δείκτες και τα ψηφία του ρολογιού. Όπως οι τροχιές των πλανητών, οι εποχές του έτους, ο ήχος από αντα­νάκλαση, ο ρυθμός στη μουσική. Το ίδιο, η ανταλ­λαγή ενέργειας στα μικρο­σκοπικά υλικά στοιχεία διατηρεί την ύλη και τη δομή της. Η κίνηση διατηρεί την ισορροπία, όπως η κίνηση με το ποδήλατο και η περιστροφή της σβούρας. Όπως τα στάσιμα κύματα από την αντανάκλασή τους στο όριο της γραμμής. Όπως οι βιολογικές και κυτ­ταρικές διαδικασίες διατηρούν την ενότητα και την ταυτότητα του προσώπου. Η επα­ναφορά, η επιστροφή στην αρχή, η επα­νάληψη, η περιο­δικότητα, η σφαιρικότητα, η κυκλικό­τητα, η συνέχεια, η συμμετρία εξυπηρετούν και προ­ϋπο­θέτουν τη σταθε­ρότητα.

Μαθηματικά,  Ποίηση, Γλώσσα,  Σύμπαν.

Ποιο σημαντικό κοινό γνώρισμα έχουν αυτές οι τέσσερις ασύνδετες λέξεις, χωρίς το οποίο δεν θα ήταν δυνατή η εξέλιξή τους; Θα σας δείξω πως πίσω από διαφορετικά φαινόμενα και φαινομενικά άσχετα βρί­σκεται η ίδια απλή προ­ϋπόθεση για τις πολυ­ποίκιλες δυνατότητές τους:

Στο χώρο των επιστημών, η γενίκευση, η αναφορά σε μεγάλο αριθμό φαινομένων και πραγμάτων γίνεται με μεγάλη προσοχή, μετά από παρατήρηση στην εμπειρία και με τρόπους που απο­καλύπτονται νέες σχέσεις των φαινομένων. Όχι ότι δεν ήταν δυνατό να απο­καλυφθούν πολλές από αυτές τις σχέσεις και να γίνει παρόμοια η ίδια αναφορά με πολύ πιο γρήγορο τρόπο. Πολλές μεγάλες ανα­καλύψεις της ανθρω­πότητας έγιναν με τυχαίο τρόπο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούσαν να προκύψουν μετά από μία θεωρητική ανα­ζήτηση ή με διαφορετική προτε­ραιότητα και ότι οι ανα­καλύψεις μεταξύ τους συνδέονται τυχαία.

Σε πολλές περιπτώσεις δεν αναμιγνύουμε καθόλου αριθμούς και δεν τους έχουμε ανάγκη. Ξεχωρίζουμε και ανα­ζητάμε την αλήθεια σε αστυνομικές και δικαστικές υποθέσεις με την παρά­θεση, αντι­παρά­θεση και το συσχετισμό όσων περισ­σότερων στοιχείων μπο­ρούμε. Μέσα στην πληθώρα των στοιχείων, συχνά ένα μόνο στοιχείο είναι αρκετό για να προδώσει την αλήθεια. Ρω­τήστε τους δικαστές και τους αστυνομικούς.

Ακόμα και οι πιο επιπόλαιες σκέψεις, κρίσεις και προ­βλέψεις μας συχνά επι­βεβαιώ­νονται ενώ οι έξυπνες ανα­λύσεις των ειδικών διαψεύδονται.

Στην καθημερινή ζωή, επιτυγχάνουμε ένα πλήθος σωστών παρα­τηρήσεων, εκτιμήσεων και κινήσεων μας, χωρίς αριθμητικές πράξεις και χωρίς την υπεροπτική επι­δίωξη για αποδείξεις. Καθη­μερινά κάνουμε κινήσεις που κατευ­θύνονται σωστά από τις σκέψεις μας, ακόμα και κάτω από συνθήκες πίεσης του χρόνου και σκέψεις που προ­διαγράφουν τις επόμενες κινήσεις και πράξεις μας. Δεν ζούμε με τη διστα­κτικότητα που θα επέβαλλε η τεράστια άγνοιά μας και αντί να βρισκόμαστε κρυμμένοι και φοβι­σμένοι, φθάνουμε στο άλλο άκρο να ξεπερνάμε τα όρια της βέβαιης γνώσης και εμείς να επιμένουμε και να παρα­μένουμε 100% βέβαιοι.

Δεν είναι τυχαίο, που ο άνθρωπος μπορεί να διανοείται και να διαμορφώνει απόψεις για πράγματα που ξεπερνούν την εμπειρία του, για τα πιο μακρινά, τα πιο μεγάλα και τα πιο μικρά, για τα αόρατα και για όλο το Σύμπαν. Και οι φιλόσοφοι δεν ήταν τόσο παρα­πλανημένοι και ξεροκέφαλοι, όσο φαίνεται από τις ασυ­νέπειες, τα λάθη και τις διαφορές τους.

Αντιθέτως, είναι συνηθισμένο στον επι­στημονικό χώρο να γίνονται διαπιστώσεις για μικρότερο αριθμό πραγμάτων απ’ όσο μας επιτρέπεται ή ν’ ανακαλύ­πτονται σχέσεις ανάμεσα σε πράγματα, για τα οποία είχαμε προ­καταλάβει ότι δεν συνδέονται ή ότι οι σχέσεις αυτές αφορούν μόνο τα τοπικά φαινό­μενα. Ο κίνδυνος της γενίκευσης και η μονο­μέρεια της εξει­δίκευσης…θα μπορούσε να είναι ο τίτλος ενός διδα­κτικού βιβλίου. Ο τρόπος και ο χρόνος για να γίνουν οι περισσότερες επιστημονικές ανα­καλύψεις δεν ήταν ο μοναδικός, από τη ξαφνική διαίσθηση ορισμένων πρωτο­πόρων.

Ένα πλήθος από τυχαίες και αποσπα­σματικές δια­πιστώσεις στην εμπειρία και ένα πλήθος από ξεχωριστές εξηγήσεις μπορούν ν’ απο­καλυφθούν πιο γρήγορα, εύκολα και όχι τυχαία. Μπορούν από την λογική ανάλυση και μόνο των λέξεων και με τη δυνατότητά μας να γνωρίζουμε όλα τα πράγματα μέσα από την ανακάλυψη σχέσεων και ομοιο­τήτων στα πλη­σιέστερα της εμπειρίας μας.

Η ανακάλυψη ομοιοτήτων και κοινών στοιχείων στο σύνολο των πραγμάτων δεν εκπλήσσει τους φιλόσοφους. Αντιθέτως, για πολλούς ερευνητές, θεω­ρητικούς και στοχα­στές, αυτό ήταν κάτι το ανα­μενόμενο, από τα αρχαία χρόνια. Γι’ αυτό άλλωστε βρίσκουμε πολυ­άριθμες από­πειρες περι­γραφής του Σύμπαντος από τα αρχαιότατα χρόνια. Μάλιστα, μερικές εξ αυτών οδή­γησαν σε εκπλη­κτικές από­ψεις και πλησίασαν σε σύγχρονες επι­στημονικές ανα­καλύψεις.

Την εύκολη γενίκευση μέσα από ελάχιστο ποσοστό παρα­τηρήσεων -για την οποία επικρίνανε τους φιλό­σοφους- τώρα ανα­γκάζονται να κάνουν ακόμα και στο χώρο των θετικών επιστημών και ιδιαίτερα στη φυσική και στην αστρο­φυσική.

Μερικοί άνθρωποι δεν κρύβουν τη δια­φορετική άποψή τους ή υποστηρίζουν και επι­μένουν σε διαφο­ρετικές απόψεις, οι οποίες δεν ακούγονται ευχάριστα στην πλειο­ψηφία ή προ­καλούν ακόμα και τη βίαια αντίδρασή της. Η πλειοψηφία μπορεί να αντιδράει σε κάποιες απόψεις και να τις περιφρονεί για πολλά χρόνια και μερικές φορές για πολλούς αιώνες. Ακόμα και στη δική μας εποχή, μερικοί αναγκάζονται να κρατούν κλειστό το στόμα τους για να μην αντι­μετωπιστούν σαν τρελοί, σαν γελοίοι ή σαν διε­φθαρμένοι και για να μη χάσουν τις ευκαιρίες που τους δίνονται. Όσοι προ­σπάθησαν να ενι­σχύσουν τις μειονοτικές απόψεις τους ή να τις υπε­ρασπιστούν με τη πνευματική δράση τους, συνάντησαν εμπόδια, όπως τη γελοιο­ποίηση και εμπόδια στη ζωή τους μέχρι και την επίσημη καταδίκη τους σαν εγκλημα­τίες.

Κάποτε στο μέλλον, οι νεότερες γενιές, στις νέες κοινωνικές συνθήκες, ανακαλύπτουν τις απόψεις που είχαν αφήσει στο σκοτάδι ή κατα­δίκαζαν οι παλαι­ότεροι. Οι μειονοτικές και οι αδιάφορες απόψεις μέχρι τότε, βρίσκουν ευνοϊκές συνθήκες και διαδίδονται. Τότε οι περισσότεροι τις υιοθετούν, τις αποδέχονται και τις υπερα­σπίζονται σαν να ήταν αυτές φανερά σωστές. Οι τρελές, οι γελοίες ή οι διε­φθαρμένες απόψεις ακού­γονται από όλους με άνεση και επιχειρηματο­λογία και τίποτα δεν δείχνει, ότι αυτές οι απόψεις στο παρελθόν ήταν υπό διωγμό, απαγορευμένες και εμπόδιο στη ζωή όσων τις εξέφραζαν προσωπικά ή δημοσίως. Άλλοι υπερη­φανεύονται σαν "πρωτο­πόροι", σαν "επιστή­μονες", σαν "πολιτισμένοι", σαν "εκσυγ­χρονιστές" και σαν πολι­τευόμενοι και απο­λαμβάνουν οφέλη από τις απόψεις και τις σκέψεις, που κάποτε σε στιγμάτιζαν σαν τρελό και σε εμπόδιζαν να ζήσεις.

ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ