|
Από τη ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΘΙΚΗ ΜΕ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ1 Μπορούμε να σκεφτόμαστε σωστά και να σταματάμε σωστά τη σκέψη μας χωρίς να έχουμε γνώση, μπορούμε και να σκεφτόμαστε τρελά ενώ κατέχουμε γνώση. Αυτή η διαπίστωση δεν γίνεται κατανοητή, όταν φανταζόμαστε ότι η ανθρώπινη νόηση παράγει σκέψεις μόνο με τη λογική και αποκλειστικά με βήματα επάνω σε βέβαιες παρατηρήσεις. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές χρειάζονται τη γνώση και έναν καταμερισμό, τέτοιο όπως διευκολύνει για τον εκπαιδευτικό σκοπό τους. Χρειάζονται γνώση χωρίς εύκολες αμφισβητήσεις και να μπορούν να επιβεβαιώνουν όσα γνωρίζουν. Η ακριβής επανάληψη όσων γνωρίζουμε εμφανίζει πάντα τη γνώση. Η σκέψη έτσι περιορίζεται αποκλειστικά σε αυτή την προσπάθεια μνημόνευσης και έκφρασης όσων διδαχτήκαμε. Τα ερωτήματα και οι ζητούμενες απαντήσεις, επίσης στοχεύουν στις έτοιμες γνώσεις και στην ικανότητα να θυμηθούμε και να απαντήσουμε, έτσι όπως έχουμε διδαχτεί. Δηλαδή είναι ερωτήματα, τα οποία ήδη έχουν απαντηθεί και αποσκοπούν στον έλεγχο της μνήμης και της εξοικείωσης, και για να εκτιμηθεί πόσο προσεκτική και γρήγορη είναι η σκέψη. Η γνώση έτσι είναι πάντα γνώση και η σκέψη γίνεται αναγκαστικά με τη λογική, που κατευθύνει στη μνημόνευση και στη διόρθωση της κακής μνημόνευσης.1 Όπως όταν ψάχνουμε τα κομμάτια που λείπουν για να συμπληρώσουμε ένα παζλ, το οποίο ήταν έτοιμο και το χαλάσαμε. Με αυτή την αυστηρή έννοια της γνώσης, πράγματι δεν γίνεται κατανοητό πώς κάποιος ο οποίος δεν γνωρίζει, αυτός μπορεί να σκεφτεί σωστά ή πώς κάποιος με γνώσεις, αυτός θα σκεφτεί τρελά. Ακόμα λιγότερο κατανοητό και μάλλον αντιφατικό θα ακουστεί όταν πούμε για κάποιον που μπορεί να δώσει απαντήσεις, ενώ σκέφτεται τρελά και με φαντασία. Αν κάποιος σκεφτεί και απαντήσει τρελά, τότε θα ακούσουμε μια απάντηση για να γελάσουμε. Αυτή όμως είναι η μισή αλήθεια για τη σχέση της σκέψης με τη γνώση. Αν η γνώση ταυτιστεί με την καλή και γρήγορη μνήμη, τότε η ανθρώπινη σκέψη σχεδόν εξαφανίζεται. Τότε η σκέψη γίνεται ρύθμιση και προγραμματισμός για την ανεύρεση των πληροφοριών, οι οποίες σχετίζονται με τη ζητούμενη απάντηση. Η σκέψη περιορισμένη στη διδαγμένη και αποθηκευμένη γνώση γίνεται ανιχνευτής μνήμης, όπως στους ηλ. υπολογιστές. Οι πληροφορίες ανασύρονται και αν όχι, τότε εμφανίζονται οι πιο σχετικές, οι πλησιέστερες απαντήσεις.
1 Τέτοια σκέψη μπορούμε να την αποκαλέσουμε “αιτιοκρατική”
2 Όμως η ανθρώπινη σκέψη δεν είναι ρομποτική, αιτιοκρατική και ρυθμισμένη με καθαρή γνώση, έτσι όπως πολλοί εκπαιδευτικοί περιορίζουν αποκλειστικά για το δικό τους σκοπό. Η σκέψη μπορεί να γίνεται με ανεπαρκή γνώση ή με φαντασία ή με συνδυασμό φαντασίας και γνώσης και έτσι να πλησιάσει σε απαντήσεις και σε λύσεις. Πρώτα απ' όλα, η γνώση μέσα στο κεφάλι ενός ανθρώπου δεν διατηρείται πλήρης και καθαρή για πάντα, όπως τον καιρό που η μάθηση πιστοποιήθηκε. Έπειτα, η γνώση δεν είναι πάντα απαραίτητη, σε κάθε στιγμή χρήσιμη και με όλες τις λεπτομέρειες και αυτό το γνωρίζουμε. Όταν χρειαστούμε περισσότερες πληροφορίες μπορούμε να τις αναζητήσουμε. Η σκέψη μπορεί να γίνεται τη στιγμή που διαβάζουμε και μαθαίνουμε και τότε που κάνουμε μια εργασία, ενώ μετά από λίγο θα ξεχάσουμε τι διαβάσαμε και θα θυμόμαστε μόνο την τελική απάντηση. Δηλαδή, μπορούμε να θυμόμαστε το συμπέρασμα, αλλά να μη θυμόμαστε με ποιες γνώσεις και σκέψεις βγάλαμε αυτό το συμπέρασμα. Το κυριότερο, με τη σκέψη μπορούμε να αμφιβάλλουμε για όσα μάθαμε χωρίς να τα έχουμε κατανοήσει ή χωρίς να τα έχουμε επιβεβαιώσει. Αν χρησιμοποιούμε μια πληροφορία με τη σκέψη ότι ίσως δεν είναι ακριβής, τότε δεν θα στηριχτούμε επάνω της και δεν θα αιφνιδιαστούμε από τη διόρθωση ή τη διάψευση. Θα σκεφτούμε και την περίπτωση της ανακρίβειας. Η ανθρώπινη σκέψη λειτουργεί και σχηματίζει απόψεις, χωρίς να ξέρουμε από πριν που θα καταλήξουμε. Κάνουμε λάθη, μαθαίνουμε από τα λάθη μας, όπως και αντιθέτως, μπορούμε να λέμε περισσότερα χωρίς να γνωρίζουμε αρκετά. Αν ξέραμε από πριν τι θα σκεφτούμε για να γνωρίσουμε καλύτερα κάτι, τότε δεν θα χάναμε χρόνο για ψάξιμο. Δεν μπορούμε να φανταστούμε πώς θα ήταν ο κόσμος και τι θα είχε επιτύχει η τεχνολογία χωρίς την εμπλοκή της φαντασίας και της τύχης μέσα στη σκέψη.2
2 Μερικά παραδείγματα ακόμα: Βλέπουμε κάποιον που εύκολα σιχαίνεται, πλένει συχνά τα χέρια του και ανησυχεί για την υγεία του. Από τα σημάδια συμπεραίνουμε βιαστικά και λέμε συντομευμένα ότι αυτός προσέχει τη ζωή του. Τέτοια είναι η “αιτιοκρατική” σκέψη και η λογική μέσα στη φαντασία. Ο ίδιος άνθρωπος μπορεί να καπνίζει, να κάνει εύκολα αντικανονικές προσπεράσεις όταν οδηγεί, να μην τρώει υγιεινά, να έχει μερικές άλλες βλαβερές συνήθειες κλπ. Πολλές φορές η σκέψη εμφανίζεται λογική και “αιτιοκρατική”, ενώ μπορεί να έχει ξεκινήσει σαν όνειρο και με τη φαντασία. Πρώτα επιλέγουμε, πρώτα συμφωνούμε ή διαφωνούμε αναλόγως με το πώς εκτιμούμε και φανταζόμαστε τη ζωή μας και μετά κάνουμε τα πάντα για να υποστηρίξουμε την άποψή μας. Αυτή είναι η σκέψη και η λογική με σκοπιμότητα. Κάποιος προσφέρει χρήματα κι ένα μέρος από τα κέρδη του για να βοηθήσει άλλους ανθρώπους. Με τις γνωριμίες του και από την πλεονεκτική θέση του κινητοποιεί περισσότερους ανθρώπους για καλό σκοπό. Από τέτοιες σκέψεις και παρατηρήσεις εξάγεται το συμπέρασμα, ότι αυτός ο φιλάνθρωπος δεν εξυπηρετεί κακούς σκοπούς και ότι με άλλες ευκαιρίες δεν βλάπτει ζωές; 3 Επειδή η ανθρώπινη σκέψη δεν γίνεται αποκλειστικά με την αξιόπιστη γνώση και με όλα τα ενδιάμεσα βήματα, γι' αυτό ο ίδιος άνθρωπος μπορεί να έχει απόψεις αντιφατικές μεταξύ τους. Και επειδή, συνήθως οι σκέψεις εκφράζονται έτσι συντομευμένα, χωρίς όλες τις απαραίτητες παρατηρήσεις και συλλογισμούς, γι' αυτό μέσα σε ένα σύνολο διατυπωμένων απόψεων, μπορούν να συνυπάρχουν λανθασμένες απόψεις μαζί με τις σωστές. Σε αντίθεση με ένα μαθηματικό υπολογισμό, ο οποίος περιλαμβάνει όλα τα ενδιάμεσα βήματα μέχρι το τελικό αποτέλεσμα και από ένα μικρό λάθος, πιθανό να ανατραπεί το αποτέλεσμα. Γι' αυτό όταν κάποιος κάνει εκτιμήσεις με κακοπιστία για όσα ακούει και διαβάζει ή με τη λογική ενός καθηγητή που περιμένει να ακούσει όσα είναι γνωστά, τότε εύκολα μπορεί από μια λέξη και από ένα λάθος να απορρίψει το σύνολο των διατυπωμένων σκέψεων. Εύκολα φαντάζεται ποιες απόψεις ακολουθούν. Ποιος δεν έχει την εμπειρία από μια προσπάθεια να μάθει ή να βρει μια απάντηση και πώς αυτός διευκολύνθηκε όταν σταμάτησε να περιορίζει τη σκέψη του στις σελίδες ενός βιβλίου, και έψαξε σε άλλα σχετικά βιβλία ή όταν βρήκε κάπου αλλού τις σκέψεις που έλειπαν για να καταλάβει, όπως δεν το ανέμενε. Αν κάποιος βρίσκει μια λύση κάπως τυχαία, χωρίς να εφαρμόσει τους γραμματικούς κανόνες και παρά τα λάθη στο συλλογισμό του, αυτή η επιτυχία δεν σημαίνει ότι η ίδια λύση δεν μπορεί να δοθεί και να ελεγχθεί με τους κανόνες. Αν η γνώμη ενός τρελού ή ενός αγράμματου ανθρώπου είναι σωστή ή έτσι αποδειχτεί αργότερα, τότε είναι σωστή. Δεν θα την υποβαθμίσουμε και δεν θα την ακυρώσουμε, επειδή προτιμούμε να την ακούσουμε πιο επεξεργασμένη με περισσότερες σκέψεις, από το στόμα ενός καταξιωμένου προσώπου. Δεν θα την ακυρώσουμε, επειδή θα προτιμούσαμε να καταγραφεί με κάποιες τελετουργικές προετοιμασίες ή να την πλαισιώσουμε με αφηγήσεις για τους περίεργους και με ιστορικές αναφορές. Στον περιορισμό της ερευνητικής σκέψης και στην απομόνωση της γνώσης από την υπόλοιπη εμπειρία δεν αρκέστηκαν ποτέ οι λογοτέχνες, οι φιλόσοφοι και όσοι στοχάζονται δημιουργικά. Αλλά ούτε οι εξειδικευμένοι θα μπορούσαν (...) Κάπου εκεί βρίσκεται μια σημαντική διαφορά της ανθρώπινης διάνοιας από την τεχνητή, που επιχειρείται με τη ψηφιακή τεχνολογία (...) Η γνώση και η σκέψη εύκολα και συχνά γίνονται ακόμα και εμπόδιο το ένα για το άλλο. Με τη γνώση δεν αποτρέπονται τα λάθη και οι φαντασιώσεις, ούτε η σκέψη χρησιμεύει μόνο για τη γνώση και την έρευνα της αλήθειας.
"ΜΕΓΑΛΑ" ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ - ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ - ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΚΠΛΗΞΕΙΣ !
► Η διάνοια δεν έχει σπουδαιότερη δυνατότητα από το να γνωρίζει, να διατηρεί τον εαυτό της σαν αυτοσκοπό και να διαμορφώνει την αυτογνωσία της. Η αυτογνωσία είναι το νόημα της ευτυχίας, η ουσία της λογικής και ο σκοπός της ηθικής. Ο εγωκεντρισμός και η αυταπάτη είναι από μόνα τους, χωρίς καμιά πράξη, η πιο μεγάλη καταστροφή και σχετίζονται άμεσα με την παράδοση στην τύχη. Ζωή χωρίς διανοητική δραστηριότητα είναι ανύπαρκτη και χωρίς διαμόρφωση αυτογνωσίας ήταν, είναι και θα είναι για πάντα και παντού μέσα στο Σύμπαν ανεπαρκώς αξιοποιημένη και παρασυρμένη, με όποια δυνατότητα και αν τη φανταστούμε.
Go to Top |