|
ΚΥΚΛΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ – ΠΛΗΡΕΣ & ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΟ ΣΥΜΠΑΝ |
(ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6 από 7 ιστοσελίδες)
|
Στο χώρο της επιστήμης -σε κάποια αντίθεση με τη φιλοσοφία- δεν αποβλέπουν απ' ευθείας να κάνουν αναφορά σε μεγάλο αριθμό φαινομένων και πραγμάτων και να βρουν τι κοινό υπάρχει σε όλα αυτά ή με ποιο κοινό τρόπο συνδέονται ένα πλήθος διαφορετικών φαινομένων και να γνωρίσουν ένα νόμο που διέπει τα πράγματα. Επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα πράγματα και φαινόμενα, τα οποία ξεχωρίζουν και τα παρατηρούν σε όλες τις λεπτομέρειές τους, με περισσότερες προσδοκίες από την κατάκτηση της αλήθειας. Σε αυτό το σημείο, οι φιλόσοφοι σαν πιο ανυπόμονοι διαφοροποιούν τη θέση τους και τον σκοπό της αναζήτησης. Ξεκινούν με δεδομένο, ότι όλα τα πράγματα συνδέονται πάντοτε μεταξύ τους με κάποιο φανερό ή κρυφό τρόπο και κάτι κοινό υπάρχει σε όλα, παρά τις ανεξάντλητες διαφορές τους. Δεν ξεκινούν τελείως αβάσιμα και αυθαίρετα από αυτό το δεδομένο και υποψιάζονται τη σύνδεση των φαινομένων με την παραμικρή ομοιότητα. Όμως για λόγους συντόμευσης δεν επικεντρώνονται εξαντλητικά σε παρατηρήσεις των πραγμάτων και δεν κάνουν απογραφή όλων των λεπτομερειών ορισμένων συγκεκριμένων πραγμάτων. Δεν επιδιώκουν τη καλή γνώση των επιμέρους πραγμάτων για να επιτύχουν έτσι να επιβεβαιώσουν τις γενικές διαπιστώσεις, τις οποίες έκαναν με απλούς συλλογισμούς και ερμηνεύοντας ορισμένα σταθερά ή επαναλαμβανόμενα φαινόμενα. Εάν ο φιλόσοφος προσπεράσει απαισιόδοξα τη δυνατότητα της γενίκευσης και την παρατήρηση των ομοιοτήτων, τότε ίσως αναζητήσει τους λόγους που η γνώση συναντάει ορισμένες δυσκολίες και τους όρους που αυτή επιτυγχάνεται (όπως το έκαναν χαρακτηριστικά ο J. Locke 1632-1704, o D. Hume και Im. Kant). Σε αντίθετες περιπτώσεις, η βιασύνη και ο κερδοσκοπικός προορισμός της φιλοσοφικής αναζήτησης οδηγεί σε μία επιπόλαια κοσμοθεώρηση, που συνήθως ένας δημιουργικά σκεπτόμενος μπορεί να προσπεράσει με αδιαφορία ή με χαμόγελο, αλλά δεν αποκλείεται να βρει απήχηση στην κοινωνία και να δημιουργήσει ένα θρησκευτικό και φιλοσοφικό ρεύμα.
Η εύκολη γενίκευση και η συνολική αναφορά στα πράγματα, όπως αυτή που αναφέρθηκε για το Σύμπαν σαν αδημιούργητο, είναι πολύ βιαστική, επιπόλαια και αβάσιμη για το χώρο της επιστήμης. Πράγματι, συνήθως έχουν δίκιο, όμως ο λόγος που αποφαίνονται έτσι αυστηρά και περιφρονητικά, δεν είναι η απαίτηση να αποδειχθεί αυτή η άποψη, όπως πολλοί πιστεύουν, ούτε η αβασιμότητά της. Ο λόγος της αμφισβήτησης και της γρήγορης “επιστημονικής” απόρριψης των ατεκμηρίωτων φιλοσοφικών απόψεων είναι ότι στο χώρο της επιστήμης δεν αποβλέπουν στη θεωρητική ικανοποίηση ή στη διατύπωση κάποιου νόμου και στη καθαρή γνώση. Στην επιστήμη, ενδιαφέρονται και χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες, χρειάζονται την πλήρη γνώση των ξεχωριστών πραγμάτων που μελετούν, για να εξυπηρετηθούν άλλοι σκοποί, πέρα από την κατάκτηση της γνώσης, συνήθως επαγγελματικοί σκοποί. Κανένας δεν έχει αποδείξει, ότι η γνώση των νόμων που διέπουν ένα πλήθος πραγμάτων και φαινομένων, αν όχι όλων, επιτυγχάνεται πιο γρήγορα και αναπόφευκτα μέσα από την εξαντλητική παρατήρηση των ξεχωριστών πραγμάτων και όλων των λεπτομερειών τους. Αντιθέτως, βρίσκουμε πολλές ενδείξεις και παραδείγματα, όπου η γνώση κάποιων πολύπλοκων φαινομένων γίνεται δυνατή χωρίς να χρειαστεί η ξεχωριστή παρατήρηση όλων των εμπλεκομένων μερών ή όλων των χαοτικών κινήσεων (π.χ. νόμος Avogadro, σταθερά Boltzman και στατιστικές μέθοδοι). Ο Μαξ Πλανκ ανακάλυψε πολύ διστακτικά, ότι η εκπομπή των φωτεινών κυμάτων από μία πυρακτωμένη ουσία γίνεται με ορισμένες ελάχιστες ποσότητες, τα κβάντα και στάθηκε μόνο στην προσωπική παρατήρησή του. Ο Αϊνστάιν γενικεύοντας είπε πιο ολοκληρωμένα, ότι το φως από όλες τις πηγές εκπέμπεται σε κβάντα και έτσι απορροφάται.
Είναι πιο επιπόλαιο να προκαταλαμβάνουμε ότι δεν υπάρχουν νόμοι που διέπουν όλα ανεξαιρέτως τα πράγματα και ότι δεν μπορούν να προκύψουν από την απλή λογική και μέσα από γενικές αρχές. Ο φιλόσοφος μπορεί να ισχυριστεί, ότι η άγνοια των νόμων και ορισμένων γενικών αρχών που ρυθμίζουν όλα τα πράγματα αποτελεί
εμπόδιο στην κατανόηση των ιδιαίτερων παρατηρήσεων, στην σωστή συσχέτιση των φαινομένων και στη σωστή εξαγωγή των συνεπειών από τη γνώση των ξεχωριστών πραγμάτων. Αυτή η φιλοσοφική άποψη, στο χώρο της επιστημονικής έρευνας προσπεράστηκε αδιάφορα. “Αποφάσισαν σιωπηρά να ξεκινήσουν από κρυφές ιδιότητες, που αρνιούνταν να ξεκαθαρίσουν, γιατί δεν είχαν
ανάγκη παρά να οικοδομήσουν πάνω τους και όχι να τις γκρεμίσουν” έγραφε ο Άρθουρ Σοπεγχάουερ (1788-1860). “Σε τι χρησιμεύουν οι εξηγήσεις που μας αναγάγουν σε κάτι το τόσο σκοτεινό όσο και το πρώτο πρόβλημα;” αναρωτιόταν αμέσως μετά με κάποια αφέλεια σαν άδολος -αυτός ο ιδιαίτερα προσγειωμένος φιλόσοφος- που αναζητούσε πραγματικά με αμεροληψία
την αλήθεια.
Είναι υποκρισία, εάν όχι ψέμα, ο ισχυρισμός ότι η συστηματική συλλογή παρατηρήσεων και το πείραμα εξυπηρετούν μόνο την απόκτηση της βεβαιότητας και της γνώσης. Αυτό μπορεί να το πιστεύουν “γραφικοί” επιστήμονες και ονειροπόλοι φοιτητές, όχι οι φιλόσοφοι. Η περισσότερη γνώση και η καλή γνώση εξυπηρετούν κυρίως την πρακτική εφαρμογή της γνώσης και αυτό προέχει για την επιστήμη και δεν μειώνει το ρόλο της ούτε βλάπτει την αξιοπιστία της. Το γνωρίζουν πολύ καλά και αν δεν βρίσκουν το θάρρος να το ομολογήσουν, αυτό γίνεται από φόβο μήπως σταματήσει να λάμπει η “αμεροληψία”, που κατά καιρούς επικαλούνται και μήπως κλονιστεί η αξιοπιστία, που είναι συνδεδεμένη με τη δύναμη της επιστήμης. Δεν πρέπει να παρουσιάζεται, η υποκριτική εικόνα, ότι η επιστημονική έρευνα και ο μεθοδικός έλεγχος της αξιοπιστίας γίνονται μόνο για την κατάκτηση της γνώσης και της βεβαιότητας. Αυτό το επιχείρημα μοιάζει με πρόσχημα για να εξασφαλιστούν άλλα οφέλη και για να μη διακινδυνέψουν με αποτυχημένες και ζημιογόνες προσπάθειες. Όπως όταν οι πολιτικοί παρουσιάζουν ονειρεμένους στόχους και υποσχέσεις, με πραγματική πίστη στα λόγια τους, αλλά συγχρόνως το κάνουν με υπερβολή για πολιτικούς σκοπούς και για την κατάκτηση της εξουσίας.
Μη ξεχνάμε, ο κόσμος όπου βρισκόμαστε προσφέρει τη δυνατότητα να γίνει συνοπτικά και αφηρημένα γνωστός και να περιγραφτεί γενικά ακόμα και μέσα στο χώρο των επιστημών και ιδιαίτερα με την εφαρμογή των μαθηματικών.*1 Αυτό είναι ένα δεδομένο για την επιστήμη, το οποίο υποβαθμίζουν ή το προσπερνούν με αδιαφορία, όταν με πείσμα και υπερβολική ανασφάλεια επιζητούν την απόδειξη και τη βεβαιότητα, όπως αν ζούσαμε σε ένα κόσμο απερίγραπτα τρελό. Ενώ την ίδια στιγμή αδιαφορούν για τα σημάδια που προδίδουν την ανεπάρκεια της γνώσης τους ή μπορούν χωρίς ντροπή και αδίστακτα να αποδέχονται και να διαφημίζουν τις πιο παράλογες σκέψεις και να εκφράζονται με σχήματα του λόγου. Λ.χ. ο ισχυρισμός ότι ο χωροχρόνος και η ύλη προέκυψαν από μία άπειρα συμπυκνωμένη ποσότητα ενέργειας, χωρίς να διστάζουν να σκεφτούν πως η μοναδική εξήγηση του κοσμολογικού φαινομένου redshift είναι ότι όλοι οι γαλαξίες κάποτε ήταν σε ένα αδιάστατο σημείο. Μη ξεχνάμε, ότι μία από τις μεγάλες απορίες στο χώρο της σύγχρονης κοσμολογίας είναι η σύμπτωση να βρισκόμαστε σε τέτοια χρονική φάση της εξέλιξης ενός διαστελλόμενου Σύμπαντος, που δεν μπορούμε ακόμα να αποφανθούμε για το όριο της επέκτασης του Σύμπαντος. Όπως και η σύμπτωση των παγκόσμιων σταθερών με το λεπτό ρόλο τους, οι οποίες επιβάλλουν με ακρίβεια ένα Σύμπαν κατάλληλο για να εμφανιστούμε εμείς. Έχουν πληθύνει οι παρατηρήσεις που δεν ευνοούν αυτό το παράλογο ξεκίνημα του Σύμπαντος, όμως δεν χρειαζόταν να τις περιμένουμε για να καταδείξουμε την παρανόηση.
Εάν κάποιοι από το χώρο της επιστήμης είχαν προσέξει χωρίς εγωισμό τις προσπάθειες που έχουν κάνει ερασιτεχνικά πολλοί δημιουργικά σκεπτόμενοι άνθρωποι, θα διαπίστωναν πολλά από τα θεωρητικά αδιέξοδα και τις ανακρίβειες, που εκείνοι παρουσιάζουν σαν κατακτημένη αλήθεια με την ίδια υπερβολή, που οι εταιρείες διαφημίζουν τα προϊόντα τους σαν τα καλύτερα, υποβαθμίζοντας και αποκρύπτοντας τα αδύνατα σημεία τους. Για πολλούς διαφορετικούς λόγους που μπορούμε να υποψιαστούμε, καλλιεργούν την αίσθηση της βεβαιότητας και δεν αφήνουν να φανούν τα όποια λάθη και αδιέξοδα, με συνέπεια να εξαπλώνονται λανθασμένες αντιλήψεις και ασάφειες, που δύσκολα μετά ξεριζώνονται από την ανθρώπινη σκέψη και φθάνουν να διαιωνίζονται στην κοινωνία. Ευτυχώς, υπάρχουν πάντα επιστήμονες με δημιουργική σκέψη, οι οποίοι δεν έχουν μόνο επαγγελματική σχέση με το χώρο τους και δεν βρίσκονται ούτε στο άλλο άκρο, να αυτοϊκανοποιούνται με την πολυμάθειά τους. Αυτοί σαν ερευνητές μπορούν να θέτουν ερωτήματα, να υποψιάζονται με το μυαλό ενός “καχύποπτου” φιλόσοφου και να σκέφτονται με τη βοήθεια της φαντασίας και όχι μόνο με τα βέβαια δεδομένα, σαν τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
1 Τη δυνατότητα αυτή έχω εξηγήσει και τονίσει τη σημασία της με το δικό μου ιδιαίτερο και σύντομο τρόπο και κάνω ξανά αναφορά πιο πέρα στην παρούσα εργασία. |
.
*
|
Go to Top