22. Κοσμονομία: Απάντηση που δεν αφήνει έξω τα εμ­πλεκόμενα ζητήματα, δηλαδή όχι μονόπλευρες απόψεις και όπως αν ο κόσμος ήταν διαιρεμένος όπως οι επι­στήμες:

Πολλά ζητήματα συνδέονται εξαρχής μεταξύ τους και δεν μπορούν να συζητη­θούν ή να απαντηθούν αξιόπιστα το καθένα σαν ξεχωριστό. Από τις απόψεις που δια­τυπώ­νονται για μία ομάδα όμοιων ζητημάτων (λ.χ για το ζήτημα πώς ξε­χωρίζουμε την αλήθεια και πώς επηρεάζουν οι επιθυμίες τη σκέψη) εξά­γονται και ανα­δεικνύονται συ­νέπειες που αγγίζουν τις απόψεις μας σε πολλά άλλα ζητήματα (λ.χ. ποια γεγο­νότα μας μαθαίνουν, πόσο αξιό­πιστα είναι, αν μας ενημε­ρώνουν αμερόληπτα κλπ). Από τις λίγες σελίδες που προηγήθηκαν ήδη λάβατε ένα σύντομο δείγμα πώς τα πρώτα ζητήματα για την έρευνα – πραγ­ματικότητα, ζωή και γνώση – είναι αξεχώριστα. Όταν αγνοούμε τις προ­ϋποθέσεις με τις οποίες τα πράγματα μπορούν να υπάρχουν και να συμπερι­φερθούν και όταν αγνοούμε την εξάρτηση που ενδεχομένως τα πράγματα έχουν μεταξύ τους, τότε δεν μπορούμε να σκεφτούμε σωστά για τα ξεχωριστά ζητήματα και να δώσουμε σωστές απαντήσεις. Λ.χ. όταν μιλάμε για τα θρεπτικά στοιχεία των τροφίμων και πόσο απαραίτητα είναι για την υγεία. Το ζήτημα θα έχει διαφορετικές απαν­τήσεις αν μιλάμε για τον άνθρωπο ή για κάποιο ζώο, αν μιλάμε για άνθρωπο με διαφορετική καταγωγή, αν μιλάμε για παιδιά ή για ηλικιωμένους ανθρώπους, αν μιλάμε για άνθρωπο με προβλήματα υγείας, αν μιλάμε για τρόφιμα που έχουν αλλοιωθεί από τη χρήση φυτο­φαρμάκων ή για τα τρόφιμα των παλαιότερων χρόνων κλπ.^* Δηλαδή, μια απάντηση που αφήνει έξω από τη σκέψη τα εμπλε­κόμενα ζητήματα μπορεί να είναι σωστή, αλλά είναι μονό­πλευρη απάντηση, σωστή μέσα σε ορισμένες συνθήκες και αφήνει πιθανές δια­ψεύσεις και είναι ανεπαρκής για τις προβλέψεις. Αντί­θετα, μια απάντηση που δεν αφήνει έξω από τη σκέψη τα εμπλεκόμενα ζη­τήματα είναι μια ενο­ποιημένη απάντηση και όχι μονό­πλευρη ή επιλεκτική και λαμβάνει υπόψη περισσότερες συνθήκες. Πριν από όλα, η αμερόληπτη σκέψη λαμ­βάνει υπόψη την ανεπάρ­κεια της γνώσης όταν υπάρχουν ιδιαι­τερότητες και τις φαντα­στικές συνθήκες μέσα στις οποίες τα φαινόμενα υπάρχουν. Γι' εισαγάγει ένα βαθμό αμφιβολίας, η βεβαιότητα μειώνεται και προβλέπονται πιθανές απο­κλίσεις και διαφορετικά αποτελέ­σματα. Όσοι εύκολα δια­βεβαιώνουν εισαγάγουν εκ των υστέρων την "τύχη", μιλούν για "εξαι­ρέσεις" και απο­φεύγουν να προ­βλέψουν για τα επόμενα αποτελέσματα μετά το επιτυχές. Μετά το επιλεγμένο απο­τέλεσμα πάλι ακολουθούν πολλές άλλες συνέπειες που μπορούν να επη­ρεάσουν απρόβλεπτα τα σχετιζό­μενα μέρη. Η μικρή αμφιβολία πολλές φορές αποκρύπτεται ή φανερώνεται μαζί με την άρνηση ανάληψης ευθύνης.

 Κάποιος ο οποίος γράφει ένα μυθιστόρημα ή ένα σενάριο μιας κινηματογραφικής ταινίας έχει την ελευθερία να σκεφτεί και να φανταστεί με οποιαδήποτε σκοπιμότητα και για κάθε εξέλιξη και αποτέλεσμα. Δεν έχει πολλούς από τους περιορισμούς που η φύση ως σύνολο επιβάλει στην πραγματική ζωή μέσα στο φυσικό κόσμο και στον ίδιο το φυσικό κόσμο. Για παράδειγμα, ένα χαρακτηριστικό του πραγματικού κόσμου που παραβιάζεται εύκολα είναι η χρονική διαδοχή των γεγονότων και ο χρόνος που μεσολαβεί. Η προτεραιότητα στα γεγονότα και στις εξελίξεις μπορούν να αλλάξουν εύκολα σε ένα σενάριο και τα χρονικά διαστήματα να αφαιρεθούν εντελώς. Στον πραγματικό κόσμο μεσολαβούν περισσότερα γεγονότα και πολλές λεπτομέρειες αλλάζουν επίσης εύκολα τις εξελίξεις, αλλά σύμφωνα με ρυθμούς και αποτελέσματα που οι φυσικοί νόμοι δεν απαγορεύουν. Αντιθέτως οι φυσικοί νόμοι εφαρμόζονται όπως και όσο αυτοί επιτρέπουν. Πειράματα τα οποία εκτελούνται μέσα σε ένα εργαστήριο και επαναλαμβάνονται με ίδια αποτελέσματα είναι σχεδιασμένα με επιλογές των συνθηκών και με τη φροντίδα να μην αναμιχθούν ξένα σώματα και οι φυσικές δυνάμεις να μη διαταραχτούν. Τα γεγονότα και οι εξελίξεις στο φυσικό κόσμο επηρεάζονται πιο σύνθετα και σύμφωνα με νόμους, που ακόμα και όταν ο ένας εμποδίζει ή ευνοεί την εφαρμογή του άλλου, αυτό συμβαίνει ξανά με νόμους. Οι συνθήκες μπορούν εύκολα να αλλάξουν και οι δράσεις πάνω σε διαφορετικούς αποδέκτες φέρνουν αποκλίσεις στα αποτελέσματα και νέα αποτελέσματα. Όμως οι φυσικές διαδικασίες έχουν το χρόνο τους και ο χρόνος επίσης είναι καθοριστικός για τις εξελίξεις και τα αποτελέσματα.

Σημείωση

* Πολλά τα παραδείγματα που μπορείτε να σκεφτείτε.