ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Ο Τζων Λοκ υποστήριζε ότι όλες οι γνώσεις μας στηρίζονται και προέρχονται μόνο από την εμπειρία. Ότι δε γεννιόμαστε με καμιά έννοια ή γνώση και παρά ταύτα, ότι η ύπαρξη του Θεού είναι η πιο εύκολη αλήθεια που μπορεί ν’ ανακαλύψει η διάνοιά μας, ενώ αντιθέτως η γνώση για την ύπαρξη των εξωτερικών πραγμάτων είναι λιγότερο βέβαιη: «Με την ενδοσκόπηση και μ’ αυτό που βρίσκουμε αλάθητα στη δική μας τη φύση, ο λόγος μας οδηγεί στη γνώση αυτής της βέβαιης και ολοφάνερης αλήθειας, ότι υπάρχει ένα ον πνευματικό, αιώνιο, πάνσοφο και παντοδύναμο, όποιο κι αν θελήσουμε να του δώσουμε όνομα, είτε το ονομάσουμε Θεό ή κάπως διαφορετικά». 

* Διαβάστε μερικά αποσπάσματα από το φιλοσοφικό έργο του Λοκ εδώ 

Ο Τζ. Μπέρκλεϋ αρνήθηκε την ύπαρξη της ύλης, αλλά θεωρούσε εύκολη την εύρεση της γνώσης για την ύπαρξη του Θεού: «Ότι η αποκάλυψη αυτής της μεγάλης αλήθειας δεν επιτυγχάνεται μέσω του συλλογισμού παρά μόνο από ένα μικρό αριθμό ανθρώπων, αυτό είναι ένα θλιβερό παράδειγμα για τη μωρία και την απροσεξία των ανθρώπων, που αν και περιβάλλονται από τόσες σαφείς εκδηλώσεις της Θεότητας, έχουν ωστόσο τόσο λίγη ευαισθησία, ώστε φαίνονται σα να έχουν τυφλωθεί από το πολύ φως». 

* Διαβάστε μερικά αποσπάσματα από το φιλοσοφικό έργο του Μπέρκλεϋ εδώ 

Ο Αρθ. Σοπεγχάουερ στη μεταφυσική του -η οποία δεν είναι πηγή απαισιοδοξίας για τη μηχανο­κρατική υλιστική κοσμο­θεώρηση μίας «προσγειωμένης» διάνοιας- αρνήθηκε την ύπαρξη του Θεού. Ένας αντιδραστικός υλιστής ίσως θα έλεγε πως την υποστήριξε στα κρυφά, αλλά αυτό θα ήταν μία παρανοϊκή διαπίστωση. Αν και στηριγμένος στο θεωρητικό διαχωρισμό που είχε κάνει ο Καντ (μίας πραγ­ματικότητας τελείως διαφορετικής από αυτήν που αντι­λαμ­βανόμαστε, την οποία δεν μπορούμε να γνωρίσουμε), αυτός υποστήριξε μ’ ένα μεγαλοφυή τρόπο ότι αυτό που είναι η κοινή ουσία των πραγμάτων έξω από τα φαινόμενα, το βρίσκουμε άμεσα στον εαυτό μας, διαπιστώνοντας την ταυτότητα του σώματός μας με τη λεγόμενη βούληση: «Γι’ αυτό δε χάνουμε τίποτε στο να σταθούμε σ’ ένα μόνον αντικείμενο, και δεν είναι ανάγκη, για ν’ αποκτήσουμε την αληθινή σοφία, να μετρήσουμε όλο το σύμπαν ή, αυτό που θα ήταν πιο λογικό, να το διατρέξουμε προσωπικά». Ο Σοπεγχάουερ προσέγ­γισε στην αληθινή έννοια του Θεού πολύ περισ­σότερο απ’ όσο άλλοι, οι οποίοι υποστήριξαν την ύπαρξή του με τη συνηθισμένη ονομασία του και ο ίδιος είπε ακόμα: «Για να αναπληρώσουμε μία φυσική εξήγηση, δεν πρέπει να προστρέξουμε περισσότερο στην αντικειμενο­ποίηση της βούλησης ή στη δημι­ουργική δύναμη του Θεού». 

* Διαβάστε περισσότερα για το φιλοσοφικό έργο του Σοπεγχάουερ εδώ 

Η Λογική του Χέγκελ είναι ένας εύστοχος εξελικτικός προσδιορισμός της έννοιας του Θεού με παραγωγικό τρόπο από τις πιο αφηρημένες και γενικές έννοιες, χωρίς τις παρεμβολές της εμπειρικής γνώσης των εξωτερικών πραγμάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά από τέτοιον παραγωγικό τρόπο -αν και με μία δόση αυταρχισμού- η έννοιά του προσδιορίστηκε με τα βασικά γνωρίσματά του, τα οποία, εκτός από την αυτοτέλεια, τη συνολικότητα, την ενότητα, είναι η σταθερότητα της συνολικής ποιότητάς του, ο αυτο­προσδιορισμός του, η αμεσότητά του, η σχετική εμμεσότητά του και η έννοια σαν ουσία του. Αλλά, ο Χέγκελ την προσέγγισε μέσα από μία δυσνόητη θεωρητική εξέλιξη των πιο γενικών εννοιών και σε θεωρητικές στιγμές που δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα, για να μην την ορίσει άμεσα και αβάσιμα σαν πρώτη αλήθεια -όπως διαπίστωσε και ο ίδιος. Έτσι, περιόρισε την αλήθεια και τη συνέπεια στις σχέσεις των αφηρημένων εννοιών και παραδόξως, ενώ προσδιόρισε την έννοια του Θεού τελειότερα από το Σπινόζα, ενώ αναγνώρισε τις δυνατότητες των γενικών εννοιών να περιγράψουν αξιόπιστα την κοινή πραγματικότητα, την ατέλεια των αισθήσεων και δόξασε το λόγο, ενώ ξεπέρασε τις αντιδραστικές και υπερ­βολικές αντι­παραθέσεις που δημιούργησαν οι θεωρίες των φιλοσόφων, δεν απόδειξε την ύπαρξή του με αυτή τη λεπτο­μερέστερα προσδιορισμένη έννοια, ούτε πως πρέπει να είναι τέτοια η ποιότητά του στην πραγματικότητα. 

* Διαβάστε μερικά αποσπάσματα από το φιλοσοφικό έργο του Χέγκελ εδώ και του Σπινόζα εδώ