Για σκεπτόμενους δημιουργικά. Δηλαδή; 

► Από τον πρώτο καιρό (της δεκαετίας '80), που ο γράφων ξεκίνησε με νεανικό ενθουσιασμό τις φιλοσοφικές αναζητήσεις του και σε όλη την πορεία της μακροχρόνιας -καθημερινής και πολύωρης- ανάπτυξης των απόψεών του, αυτός άκουγε απο­θαρρυντικές απόψεις για το αδύνατο κάποιων πολύτιμων απαντήσεων. Αποθαρρυντικές απόψεις, άλλοτε με καλή πρόθεση και άλλοτε με κακοπιστία και προκλητικά, από αγράμματους ανθρώπους μέχρι και από τους πιο μορφωμένους. Ένα κοινό χαρα­κτηριστικό, το οποίο είχαν όλοι αυτοί οι "προσγειωμένοι" και δεν το λογάριαζαν καθόλου σαν δικό τους ελάττωμα, ήταν η αδιαφορία τους για τη φιλοσοφία και η πλήρης έλλειψη προσπάθειας να σκεφτούν σοβαρά για τα μεγάλα φιλοσοφικά ζητήματα. Προφανώς θεωρούσαν δεδομένο ότι μπορούσαν να επιτύχουν πιο μεγάλους στόχους στη ζωή και επέλεξαν να δώσουν προτεραιότητα σε άλλες πιο σοβαρές σκέψεις και ανα­ζητήσεις, από τις οποίες είχαν πιο ευχάριστες προσδοκίες. 

Η πρώτη ανοησία και προκατάληψη όλων όσων εκφέρανε άποψη για το πού μπορεί να φτάσει η σκέψη ενός ανθρώπου και μάλιστα ενός ακαλ­λιέργητου νεαρού ήταν η εξής: Δεν λογάριαζαν σαν καθοριστικό και απαραίτητο το μεγάλο ενδιαφέρον για την έρευνα και δεν κατανοούσαν πώς η επίμονη προσπάθεια μπορεί να προκαλέσει απίστευτες εξελίξεις και αποτελέσματα εκεί που τα αποκλείαμε. Η προσπάθεια χωρίς γνώσεις και ικανότητες ήταν για εκείνους ανα­ποτελεσματική. Πολύ σωστά, αφού λογαριάζανε τις δυνατότητες σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Δεν νοούσαν πως η προσπάθεια μπορεί να "προκαλέσει" γνώσεις και ικανότητες στο πέρασμα του χρόνου. Τα οφέλη από την επίμονη και μακροχρόνια προσπάθεια δεν είναι πλεονέκτημα μόνο των αθλητών.

Φυσικά, η συγκεκριμένη ανοησία και προκατάληψη δεν ήταν από γενική έλλειψη νοημοσύνης ούτε από αμάθεια, σε όλες τις περιπτώσεις. Από το στόμα όσων απο­θάρρυναν την προσπάθεια του γράφοντος (ενώ ενεθάρρυναν ένα επιπόλαιο τρόπο ζωής) μπορούσες να ακούσεις τις πιο γνωστές αληθοφανείς παρατηρήσεις και απόψεις για το άσκοπο της φιλοσοφικής προσπάθειας και για το αδύνατο μιας καρποφόρας κατάληξης. Φυσικά και πάλι, αφού οι ίδιοι αδιαφορούσαν για τη φιλοσοφία δεν είχαν... να πουν κάτι πολύ έξυπνο και πειστικό για να μπορέσουν να αποθαρρύνουν. Αλλά δεν χρειαζόταν και ιδιαίτερη νοημοσύνη, αφού η μόρφωση ή η εμπειρία που διέθεταν ενίσχυε τη δική τους εκδοχή, για το άσκοπο της προσπάθειας ενός νεαρού και ακαλλιέργητου. Μπορούσαν να βρουν αμέτρητα ορθογραφικά λάθη, κακή γραμματική σύνταξη, έλλειψη πρωτοτυπίας, να τον φέρουν σε δύσκολη θέση με τα ερωτήματά τους, να αστειευτούν με τις ανώριμες εκφράσεις του κ.λπ. Όλα τα σημάδια ήταν υπέρ τους και δεν ήταν χαζοί να μη το βλέπουν. Όπως δεν ήταν τυφλοί... για να μην μπορούν να περπατήσουν, αφού έβλεπαν λίγο πιο πέρα από τη μύτη τους.

Πρέπει να τονιστεί, ότι οι πιθανότητες και η εμπειρία συμφωνούσαν με τις απο­θαρρυντικές απόψεις για τη φιλοσοφική προσπάθεια και ο γράφων παρά την "απογείωσή" του εκείνα τα χρόνια, αυτό το αναγνώριζε. Η προσπάθεια έκφρασης και η φιλοσοφική αναζήτηση είχαν ξεκινήσει χωρίς τις προϋποθέσεις ή τις "προδιαγραφές" που θα έβαζε ένας μορφωμένος ή ένας επιστήμονας. Τεράστια άγνοια για το παρελθόν της Φιλοσοφίας, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, νεαρή ηλικία, εκφραστική ανωριμότητα που δεν δικαιολογούσε η ηλικία του, ιδιόρρυθμη συμπεριφορά. Πώς με αυτά τα σημάδια θα μπορούσε κάποιος λογικός άνθρωπος να αναμένει ότι ο αμόρφωτος νεαρός που βρισκόταν δίπλα του μπορούσε να επιτύχει απαντήσεις ή σοβαρές σκέψεις εκεί που αναρίθμητοι κορυφαίοι επιστήμονες και επαγγελματίες ερευνητές δεν μπόρεσαν ή δεν τόλμησαν να δώσουν ;

► Δεύτερη ανοησία και προκατάληψη: Προεξόφληση της αποτυχίας (όπως και της επιτυχίας σε άλλες περιπτώσεις), όχι μόνο για το παρόν, αλλά νομίζοντας ότι είμαστε σε θέση να κατα­λαβαίνουμε και να ερμηνεύουμε σωστά τις ενδείξεις και ότι όσα βλέπουμε είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της πραγμα­τικότητας! Δεν φανταζόμαστε τις εξελίξεις και νομίζουμε ότι τα πράγματα θα γίνουν όπως τα υπολογίζουμε με τις γνώσεις και με την εμπειριούλα μας και το πιο ανόητο, με τη λογική συνέπεια των σκέψεών μας. Φανταζόμαστε τις εξελίξεις και τότε πάλι δεν βλέπουμε τις ενδείξεις της εμπειρίας που αναιρούν τους κανόνες και τις συνήθειες.

► Τρίτη ανοησία και προκατάληψη, από τις πιο μεγάλες, αφού αυτή έχει γίνει άρθρο πίστεως στην επιστημονική έρευνα: Η γνώση και η αλήθεια κατακτώνται με τη δύναμη της γνώσης και με τη λογική συνέπεια της σκέψης. Το μεγαλείο της ανθρώπινης σκέψης και τις απίστευτες προοπτικές της θα αντιληφθεί κάποιος όταν αρχίσει να σκέφτεται όχι σαν προγραμματισμένο ρομπότ και όπως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής με τα βέβαια και ασφαλή δεδομένα. Η ανθρώπινη σκέψη μπορεί να επιτυγχάνει και να μην κολλάει χωρίς να χρησιμοποιεί τις σωστές πληροφορίες και τα απαραίτητα δεδομένα. Μπορεί να κάνει άλματα, να αναποδογυρίζει την λανθασμένη σκέψη για να γίνει σωστή, να παρατηρεί αιφνίδια τη σχέση στα δεδομένα που έμοιαζαν άσχετα, να φτιάχνει σενάρια και υποθέσεις, να βγάζει λογικές συνέπειες από τις παράλογες απόψεις, να αρχειοθετεί με ετικέτα ένα ερωτηματικό, να ανασύρει από τη μνήμη τα αβέβαια δεδομένα, να κάνει πρόχειρους υπολογισμούς που με πολλές πιθανότητες είναι σωστοί, να σχηματίζει απόψεις με ελλιπή δεδομένα, να παρατηρεί το πλησίασμά της σε γνώσεις που ακόμα δεν κατέκτησε και να βρίσκει πρώτα το τέλος και μετά την πορεία που οδηγεί στο τέλος. Χωρίς να καταρρεύσει το "λειτουργικό" και χωρίς να μείνει η σκέψη αδρανής λόγω άγνοιας ή έλλειψης προγραμ­ματισμού και κακής προετοιμασίας. Πάντα κάτι θα βρει η σκέψη για να ξεγλυστρίσει και να επιστρέψει στην έδρα της καθημερινής εμπειρίας. Βρίσκει το δρόμο της και καταφέρνει να συνεχίσει την επόμενη φορά προ­γραμματισμένα ή με μία τυχαία αφορμή.

Για πολλοστή φορά στην ιστορία συναντάμε την ανοησία και τη συνήθεια της προσωπικής εμπειρίας κάτω από τη μάσκα της λογικής συνέπειας και της σοβαρότητας να στέκεται εμπόδιο στην προσπάθεια των ονειροπόλων, των φιλόδοξων, των πρωτοπόρων και όσων θα επιθυμούσαν να "απογειωθούν" με τα φτερά της σκέψης. Ο γράφων εδώ, βλέποντας από πολύ νωρίς και με δυσαρέσκεια τη λογική, τα επιχειρήματα και την εμπειρία των "προσγειωμένων" που -κακόπιστα ή όχι- δεν ενεθάρρυναν τη φιλοσοφική προσπάθειά του, δεν προσπερνούσε έτσι αδιάφορα ή περιφρονητικά τις απόψεις τις οποίες εκείνοι εξέφραζαν. Τις αντιπαρέθετε αυτός ο ίδιος στον εαυτό του και προσπαθούσε να δει τα πράγματα με τη "σκέψη" των άλλων. Όταν μετά από 14 χρόνια καθη­μερινών και πολύωρων φιλοσοφικών σκέψεων και ατελείωτης επεξεργασίας των γραπτών διατυπώσεων τύπωσε το βιβλίο του "Η Θεολογία της Επιστήμης" με τις δικές του αναπτυγμένες φιλοσοφικές θεωρίες, σε εκείνο το βιβλίο ξεκινούσε τη δυσνόητη πραγματεία του κάτω από τους εξής κατανοητούς τίτλους : " Η γνώση χωρίς φιλοσοφική διάνοια τροφοδοτεί την άγνοια", "Ο τρόπος ζωής επηρεάζει άμεσα τις γνωστικές δραστηριότητες". Πριν να προχωρήσει στις δυσνόητες φιλοσοφικές θεωρίες, απευθυνόταν στους κακόπιστους και στους "φυγόσοφους" που εξέφραζαν σίγουροι την άποψή τους, χωρίς καμία προσπάθεια ενημέρωσης και διερεύνησης. Με απλές σκέψεις και εύκολες παρα­τηρήσεις έγραφε πως η γνώση δεν εξασφαλίζει το αλάθητο και πως αντιθέτως μπορεί να μας κάνει να λέμε περισσότερα από όσα πραγματικά γνωρίζουμε. Ότι η δυσκολία να απαντηθούν πολλά ερωτήματα δεν οφείλεται μόνο στην άγνοια, στην απειρία και στο μορφωτικό επίπεδο αλλά και σε άλλους παράγοντες. Όμως δεν του ήταν αρκετό να εκφράσει απλά τις απόψεις του για να αντιδράσει και να υπερασπιστεί τον φιλοσοφικό τρόπο ζωής του με σκόρπια επιχειρήματα και με λογοτεχνικές εκφράσεις. Η παρατήρηση της ανθρώπινης σκέψης (προσωπικής και μη) και το πώς η σκέψη καταλήγει σε κρίσεις αποτέλεσε γι' αυτόν ένα πεδίο έρευνας με μεγάλο ενδιαφέρον και πανίσχυρο όπλο για την αντιμετώπιση της ανθρώπινης ανοησίας, την οποία πάντα θεωρούσε σαν πηγή όλων των κακών της κοινωνίας.

► Άλλη ανοησία και προκατάληψη, η γνώση είναι αξιόπιστη όταν συνοδεύεται από στολές, επιστημονικά όργανα, υποβλητικές εκφράσεις, βραβεία, πτυχία, συμμετοχή πολλών καταξιωμένων, πολυλογία και υποχόνδριους λογικούς συλλογισμούς. Όσο είναι κριτήριο της αγιότητας και της ύπαρξης του Θεού, τα ενδύματα, η συμμετοχή σε τελετές και η συνήθεια των εορταστικών εκδηλώσεων, τόσο είναι κριτήριο της αλήθειας, το ωραίο ντύσιμο, τα βραβεία, η φήμη και ο εμπνευσμένος προφορικός λόγος. Εύκολα όμως, προσπερνούν την τρομερή ικανότητα του μορφωμένου ανθρώπου να κάνει απίστευτα λάθη, λάθη τα οποία δεν έκαναν οι αγράμματοι και να φθάνουν στα όρια της παράνοιας ή της "επαγγελματικής" εξαπάτησης. Το ίδιο εύκολα, με τη συνηθισμένη δικαιολογία για τυχαία και μεμονωμένα περιστατικά, προσπερνούν την ικανότητα του ανθρώπου, ακόμα και ενός ανόητου να σχηματίζει σωστές απόψεις και να σκέφτεται σωστά, σε πλήθος καθημερινών περιπτώσεων, χωρίς να προηγούνται οι επιστημονικές διαδικασίες και χωρίς τα σημάδια της "εγγύησης" για τη γνώση. Στην καθημερινή ζωή, επιτυγχάνουμε ένα πλήθος σωστών παρατηρήσεων, εκτιμήσεων και κινήσεων μας, χωρίς αριθμητικές πράξεις και χωρίς την υπεροπτική επιδίωξη για αποδείξεις. Καθημερινά κάνουμε κινήσεις που κα­τευθύνονται σωστά από τις σκέψεις μας, ακόμα και κάτω από συνθήκες πίεσης του χρόνου και σκέψεις που προδιαγράφουν τις επόμενες κινήσεις και πράξεις μας και σωστές σκέψεις επί των πληροφοριακών δεδομένων που πλημμυρίζουν τα αισθητήρια όργανα και το μυαλό μας. Δεν ζούμε με τη διστακτικότητα που θα επέβαλλε η τεράστια άγνοιά μας και αντί να βρισκόμαστε κρυμμένοι και φοβισμένοι, φθάνουμε στο άλλο άκρο να ξεπερνάμε τα όρια της βέβαιης γνώσης και εμείς να επιμένουμε και να παραμένουμε 100% βέβαιοι. Έτσι οι ίδιοι που εμφανίζονται απαιτητικοί επιλεκτικά για να εμπιστευτούν μία παρατήρηση, μία σκέψη, μία άποψη, πέφτουν σε μία αντίφαση στην καθημερινή ζωή τους. Ο οποιοσδήποτε μπορεί να παρατηρήσει τα απίστευτα λάθη, τις ασυνέπειες και την απουσία κάθε προσπάθειας να σκεφτούν με συνέπεια σε πλήθος περιπτώσεων, όταν βρίσκονται έξω από το γραφείο τους και από τον επαγγελματικό χώρο τους.

Στην καθημερινή ζωή μας σχηματίζουμε απόψεις και κατα­λαβαίνουμε σωστά πολλά πράγματα και σε πλήθος περιπτώσεων, χωρίς να χρονοτριβούμε με σκέψεις που κάνουν την επαλήθευση, χωρίς διαδικασίες απόδειξης και χωρίς ιδιαίτερη προσοχή στα νοήματα των λέξεων. Κατά κάποιο τρόπο, μπορούμε και αναγνωρίζουμε την αναξιοπιστία και την αλήθεια, πιο γρήγορα και πιο εύκολα από όσο θα έπρεπε να συμβαίνει με τη γαϊδουρινή υπομονή μιας επι­στημονικής έρευνας. Όπως όταν κινούμαστε, ανα­γνωρίζουμε ποιες κινήσεις πρέπει να κάνουμε για να φθάσουμε στον προορισμό μας και να επιτύχουμε την εργασία μας, χωρίς να κάνουμε διαρκώς μαθηματικούς υπο­λογισμούς και μετρήσεις ταχύτητας, απόστασης και δύναμης και με τα νέα δεδομένα σκεφτόμαστε επιτυχώς τις διορθωτικές κινήσεις που πρέπει να κάνουμε. Μη ξεχνάμε, ο κόσμος όπου βρισκόμαστε προσφέρει τη δυνατότητα να γίνει συνοπτικά και αφηρημένα γνωστός και να περιγραφτεί γενικά ακόμα και μέσα στο χώρο των επιστημών και ιδιαίτερα με την εφαρμογή των μαθημα­τικών. Αυτό είναι ένα δεδομένο για την επιστήμη, το οποίο πάντα υποβάθμιζαν ή το προ­σπερνούσαν με αδιαφορία, διότι πιο σημαντικό ήταν να παρου­σιάζουν σαν γιγάντιο κατόρθωμα τις επιστημονικές εργασίες τους.

Όταν εμείς πιστεύουμε αστόχαστα ή πιθανολογώντας για την αλήθεια όσων διδάσκουν ή δημοσιεύουν, χωρίς να μπορούμε εμείς οι ίδιοι να επα­ληθεύσουμε με κάποιον εύκολο τρόπο και να κάνουμε τις ίδιες παρατηρήσεις στην προσωπική εμπειρία μας, αυτή η γνώση μας είναι αξιόπιστη; Προκατάληψη και μύθος: Είναι ασυνέπεια να μας αξιώνουν να αποδεχτούμε τυφλά και να πιστεύουμε στην επιστημονική γνώση, την οποία κάποιοι άλλοι βρήκαν στην εμπειρία τους ή επειδή εκείνοι έχουν εξειδικευτεί και μπορούν με τις δικές τους γνώσεις να την αποδεικνύουν και ν’ αναγνωρίζουν την αξιοπιστία της. Η επιβεβαίωση από την εμπειρία γίνεται ένα «μπούμερανγκ». Κατά συνέπεια, λοιπόν, είναι απαραίτητα σαν τελετουργικά αντικείμενα τα πιστοποιητικά, τα βραβεία, η ενδυμασία, η σοβαρότητα στο ύφος όταν πρόκειται να πειστούν κάποιοι απλοί ενδια­φερόμενοι, οι πελάτες, οι εργοδότες και οι χρηματο­δότες.

► Υποκρισία, εάν όχι ψέμα, ο ισχυρισμός ότι η συστηματική συλλογή παρα­τηρήσεων και το πείραμα εξυπηρετούν μόνο την απόκτηση της βεβαιότητας και της γνώσης. Αυτό μπορεί να το πιστεύουν “γραφικοί” επιστήμονες και ονειρο­πόλοι φοιτητές, όχι οι φιλόσοφοι. Η περισσότερη γνώση και η καλή γνώση εξυπηρετούν κυρίως την πρακτική εφαρμογή της γνώσης και αυτό προέχει για την επιστήμη και δεν μειώνει το ρόλο της ούτε βλάπτει την αξιοπιστία της. Το γνωρίζουν πολύ καλά και αν δεν βρίσκουν το θάρρος να το ομολογήσουν, αυτό γίνεται από φόβο μήπως σταματήσει να λάμπει η “αμερο­ληψία”, που κατά καιρούς επικαλούνται και μήπως κλονιστεί η αξιοπιστία, που είναι συνδεδεμένη με τη δύναμη της επιστήμης. Δεν πρέπει να πα­ρουσιάζεται, η υποκριτική εικόνα, ότι η επιστημονική έρευνα και ο μεθοδικός έλεγχος της αξιοπιστίας γίνονται μόνο για την κατάκτηση της γνώσης και της βεβαιότητας. Από τις επιστημονικές μεθόδους, τα πειράματα και τις διεξοδικές έρευνες υπάρχουν περισ­σότερες προσδοκίες από την κατάκτηση της αλήθειας.

► Από τις πιο μεγάλες προκαταλήψεις στο χώρο της επιστήμης και γενικότερα του ανθρώπου είναι η άποψη, ότι η αναφορά σε συγκεκριμένα πράγματα και η απόπειρα να περιγραφτούν τα πράγματα με σαφήνεια εξα­σφαλίζει περισσότερη γνώση. Όχι μόνο δεν εξασφαλίζει περισσότερη γνώση αλλά συγχρόνως αυξάνει την άγνοια και προϋποθέτει να κάνουμε το λάθος να αφαιρούμε πράγματα τα οποία θεωρούμε αυθαιρέτως ότι δεν συνδέονται. Δηλαδή, συγκεκριμένο = αποσπασμένο και αφαιρώντας κατά βούληση. Τόσο στην καθημερινή ζωή, όσο και στο χώρο της επιστήμης, αφαιρούμε πράγματα και σχέσεις συμβιβαστικά, για λόγους απλοποίησης και προτεραιότητας, προ­εξοφλώντας τι σχετίζεται πιο άμεσα και τι έμμεσα. Αναφερόμαστε στο "συγ­κεκριμένο" πράγμα όχι επειδή γνωρίζουμε καλά τι πρέπει να αφαιρέσουμε, να μην υπο­λογίσουμε και να μη σκεφτούμε, αλλά επειδή έτσι μας βολεύει και επειδή πρέπει να ξεκινήσουμε από κάπου, για ερευνητικούς σκοπούς ή για να ζήσουμε. Όταν εκφραζόμαστε συγκεκριμένα, έχουμε αφαιρέσει το σύνολο της πραγμα­τικότητας και των δυνατοτήτων της, θα μπορούσε εύκολα να πει κάποιος, και αυτό συνήθως το κάνουμε χωρίς επίγνωση.

 Πρόκειται για μια προκατάληψη από τις πιο δύσκολες να ανιχνευτούν, αφού ξεκινάει με το δεδομένο, ότι η πραγματικότητα είναι μόνο ουσία, ύλη και ξεχωριστά ή σταθερά πράγματα, ενώ αντιθέτως, η περισσότερη πραγμα­τικότητα είναι δυνα­τότητες και απουσιάζει. Με τέτοια προκατάληψη, λοιπόν, είναι συνεπές στην επιστήμη να αξιώνουν να περιγράφονται όλα καθαρά και με ακρίβεια. Ιδιαίτερα στη φυσική, αυτή η γενική πλάνη για την ταύτιση της (αντικειμενικής) πραγματικότητας με τα αισθητά (υλικά) πράγματα μεταφέρθηκε σε άλλους όρους έκφρασης, στον καθαρό διαχωρισμό των πραγμάτων σε (συγκεκριμένα) σώματα και σε αόρατες (ανούσιες) δυνάμεις που ασκούν μεταξύ τους τα σώματα. Μέχρι του σημείου να απαιτούν στη σύγχρονη φυσική, οι δυνάμεις να είναι συγκεκριμένα σώματα! Επαναλαμβάνω πιο έντονα την άποψη, ότι είναι μία από τις πλάνες στον επιστημονικό τρόπο σκέψης, να θεωρείται το συγκεκριμένο ότι είναι πάντα πιο καλά γνωστό ή ότι στην πραγματικότητα όλα υπάρχουν μόνο σαν συγκεκριμένα και ακριβώς προσδιορισμένα. Η μεγαλύτερη συνεισφορά της Φιλοσοφίας στον ανθρώπινο πολιτισμό και στην πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου έχει επιτευχθεί με αυτή την παρατήρηση για την ασάφεια των συγκεκριμένων πραγμάτων και με την ανάδειξη των ικανοτήτων της σκέψης, όταν αυτή επικεντρώνεται στα νοήματα των λέξεων και ξεπερνάει τα στενά όρια μιας περιορισμένης εμπειρίας σε ένα τόπο και μια στιγμή. Ακόμα και τα συγκεκριμένα πράγματα που θεωρούνται καλά γνωστά, τα γνωρίζουμε λιγότερο από όσο πιστεύουμε και ο ρεαλιστής άνθρωπος δεν είναι λιγότερο φαντασιό­πληκτος από τον γραφικό φιλόσοφο. Η διαστρέβλωση που προκαλεί η άγνοια και η μερο­ληπτική γνώση στην ανθρώπινη αντίληψη και σκέψη, μπορεί να συνοψιστεί με την εξής φράση: " Οι άνθρωποι βλέπουν και σκέφτονται πράγματα που δεν υπάρχουν και δεν σκέφτονται ούτε βλέπουν πολλά από τα πράγματα που υπάρχουν... ".

 ► Ο ιστορικός του μέλλοντος να λάβει υπόψη του την ψυχολογία και τη νοοτροπία που κουβαλούσαν οι άνθρωποι στην καθημερινή ζωή τους. Είναι μία απαίσια εμπειρία για ένα οποιοδήποτε άτομο με ιδιαιτερότητες να βρίσκεται καθημερινά μεταξύ ανθρώπων που δεν τον κατανοούν και αντιθέτως του συμπεριφέρονται απορριπτικά. Στην άσχημη αυτή θέση περιέρχεται κάποιος ακόμα και όταν τύχει να διαφοροποιήσει τις απόψεις του και τον τρόπο ζωής του και όταν δεν κρατάει κρυφές τις ασυνήθιστες και δημιουργικές σκέψεις του. Από αυτή την εμπειρία μπορεί να παρατηρήσει ένα συνηθισμένο ψυχολογικό φαινόμενο, όπως είναι η συναισθηματική αντίδραση των αγράμματων ανθρώπων και όσων έχουν ριχτεί στη δράση, χωρίς να σκέφτονται για τις σκέψεις και τις θεωρίες. Ενώ θα περιμέναμε, ότι οι άνθρωποι αυτοί έπρεπε να ζουν διστακτικά, να έχουν περισσότερες αμφιβολίες για τις απόψεις τους και να είναι προ­ετοιμασμένοι να ακούσουν και να μάθουν, ανακαλύπτουμε το τελείως ανάποδο. Μεγάλη σιγουριά, ισχυρογνωμοσύνη, με αμετάβλητες γνώμες στο πέρασμα του χρόνου, μισαλ­λοδοξία και κάτι πολύ χειρότερο, που είναι ο σπόρος του πολέμου.

Στην απλή συζήτηση και επικοινωνία αρχικά θα παρατηρήσουμε συναι­σθηματικές αντιδράσεις, που κάνουν τον άνθρωπο να ξεπερνάει τα όρια αυτού που ονομάζουμε "σεβασμό" και "ισότητα στην ικανότητα σκέψης". Ακόμα και στο διάλογο των πιο μορφωμένων ανθρώπων είναι συνηθισμένο φαινόμενο η επιθετική συμπεριφορά και η ροπή στην αμφισβήτηση ολόκληρης της προσω­πικότητας του συνομιλητή. Όμως, εδώ, εστιάζω στην έλλειψη κατανόησης και στην απορριπτική συμπεριφορά του συνηθισμένου τύπου ανθρώπου, που σκέφτεται για να ζει και όχι το αντίθετο. Εάν λοιπόν, στη συγκεκριμένη στιγμή έτυχε να μην έχεις τα πλεονεκτήματα εκείνα για τα οποία εκείνοι αγωνίζονται στη ζωή τους και τα οποία θεωρούν τεκμήρια της επιτυχίας, τότε θα πρέπει να μάθεις να κρύβεις ένα μέρος της προσωπικότητάς σου. Εύκολα θα γελάσουν μαζί σου, εύκολα θα σε αμφισβητήσουν, εύκολα θα σε βγάλουν τρελό και σχεδόν απίθανο να σε ακούσουν με προσοχή και καλόπιστα. Απλές συναισθηματικές εκδηλώσεις και κακοπιστία, μόνο και μόνο διότι είσαι μόνος και αποτυχημένος. Εάν ήσουν σε θέση εξουσίας, με δια­συνδέσεις ή αντι­προσώπευες μία ομάδα ανθρώπων αυτές οι ασυνήθιστες σκέψεις και απόψεις, τις οποίες οι άλλοι δεν μπορούν να ακούσουν ατάραχοι, που θα προκαλέσουν τη γελοιοποίησή σου και την αμφι­σβήτηση της λογικής σου, στην άλλη περίπτωση θα τις έκαναν μόδα ή θα οδηγούσαν σε πολεμική αναμέτρηση!

Μία από τις πιο μεγάλες προκαταλήψεις και από τα πιο μεγάλα ψέματα που ακούγεται στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι η εξής δικαιολογία: Οι πρόγονοι στην πορεία της ζωής τους είχαν μέσα στη σκέψη τους το μέλλον των παιδιών τους και τον κόσμο που θα παραδώσουν. Με αυτό το ψέμα θα ήθελαν να απαλλαγούν από τη μεγάλη ασυνειδησία και την απερισκεψία τους, που δεν περιορίζεται στα φιλοσοφικά ζητήματα. Η ανοησία, οι λανθασμένες απόψεις και η δια­στρεβλωμένη αντίληψη των πραγμάτων δεν αγγίζουν μόνο ανθρώπους που φιλοσοφούν. Η σκέψη με λάθη, αυταπάτες και ελλιπή γνώση προκαλεί συμπεριφορές και δράσεις με συνέπειες που τις βρίσκουμε όλοι εμπρός μας. Όταν κάποιος ανακαλύψει πώς προκαλείται η αδικία από την πιο απλή περίπτωση μέσα στις ανθρώπινες σχέσεις εξ αιτίας της άγνοιας, της ανοησίας και της επι­πολαιότητας, τότε θα πάψει να απορεί για τα προβλήματα στις ανθρώπινες σχέσεις και ίσως να σιχαθεί και τον πιο ήσυχο άνθρωπο και να γίνει χαιρέ­κακος!

Ένας από τους πιο απλούς και συνηθισμένους τρόπους για να κλονιστεί η αξιοπιστία ενός ανθρώπου και για να μην ακουστεί η φωνή του είναι να τον απο­καλέσουμε τρελό. Αυτό μπορεί να γίνει πιο εύκολα πιστευτό, όταν ο άνθρωπος αυτός εκφράζει πρωτότυπες και ασυνήθιστες απόψεις, σκέφτεται περισσότερο από όσο συνηθίζουν να κάνουν οι άλλοι και όταν ξεχωρίζει από κάποια ιδιορ­ρυθμία του. Όταν, όμως τύχει ο άνθρωπος αυτός να είναι πονηρός, ενημερωμένος και ικανός σε κάποιες δραστηριότητες, τότε πιο δύσκολα θα τον βγάλουμε τρελό. Στην περίπτωση του γράφοντος, μία από τις συνηθισμένες "τακτικές" αμφι­σβήτησης και υπεκφυγής, που συνάντησε σε συζητήσεις με φίλους, με πρόσωπα της οικογένειας και τυχαία πρόσωπα από τη νεαρή ηλικία του μέχρι τώρα, γινόταν με την εξής φράση: "άφησε τις θεωρίες", "άφησε τις φιλοσοφίες". Ομολογώ ότι αυτές οι φράσεις ηχούσαν εκνευριστικά στα αυτιά μου και με προκάλεσαν για να βάλω μέσα στους στόχους της ζωής μου να γράφω για την τρέλα, την ανοησία και την κουτο­πονηριά που εκλαμβάνονται σαν δύναμη, εξυ­πνάδα, λογική και ρεαλισμός. Και πραγματικά με τόσο πλούσια ενημέρωση που διαθέτουμε σήμερα και με την εμπειρία της μεγαλύτερης ηλικίας βρήκα αστείρευτη πηγή έμπνευσης και δεδομένων για να αμφισβητήσω κι εγώ με τη σειρά μου. Είναι τόσο μεγάλο το βάθος της ανοησίας και με ευρύτητα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, σε όλες τις κοινωνίες, σε όλες τις προσωπικότητες και ανε­ξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου, που ρίχνω την ιδέα στους αναγνώστες μου να γίνουν συγγραφείς με σκέψεις που γελοιοποιούν, εξευτελίζουν, ξεγυμνώνουν και κατα­πολεμούν την ανθρώπινη ανοησία και υποκρισία όλων των περι­πτώσεων. Θα βρουν άφθονο υλικό, αστείρευτες πηγές και αφορμές για σκέψη για όλα τα είδη του γραπτού λόγου και για άλλες μορφές έκφρασης.

Η μάχη με τις ιδέες, με το οπλοστάσιο της Φιλοσοφίας και με τη δύναμη της σκέψης επιφυλάσσει μεγάλες εκπλήξεις για όσους έκτισαν σε σαθρό έδαφος και στήριξαν την επιρροή τους σε επιπόλαιες ιδέες, οι οποίες απευθύνονται σε ανθρώπους που μόλις κατέβηκαν από τα δέντρα. Αυτή τη μάχη χωρίς χρήματα και οπλισμό μπορεί να τη δώσει ο οποιο­σδήποτε μόνος του και τα αποτελέσματά της είναι αόρατα, αλλά για το πνεύμα και μακρο­πρόθεσμα για την κοινωνία, πιο φοβερά από τις βόμβες. Θεωρίες, φιλο­σοφίες και φαντασιώσεις ακούγονται και γράφονται περί αγάπης, περί των σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων, περί θρησκείας και εθίμων, περί δημο­κρατίας και ελευθερίας, περί του ρόλου του Κράτους και στην πολιτική, περί του προορισμού του ανθρώπου και στην εξιστόρηση των γεγονότων. Θεωρίες, φιλο­σοφίες και φαντα­σιώσεις που επη­ρεάζουν την καθημερινή ζωή μας, με τις οποίες κινητο­ποιούμαστε και αντλούμε νόημα για τις δραστηριότητές μας, για τις οποίες έχει χυθεί πολύ αίμα και οι άνθρωποι φανατίζονται και με αυτές διαμορ­φώνεται η προσω­πικότητα των παιδιών μας.