ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙΣ ΤΩΡΑ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ;

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

   από το βιβλίο "Η Θεολογία της Επιστήμης" το οποίο γράφτηκε με επεξεργασία των σκέψεων και των διατυπώσεων επί πολλά χρόνια (1986 - 1998) από ένα νέο άνθρωπο, ο οποίος κάπως αιφνίδια αντιλήφθηκε τη δύναμη της ανθρώπινης σκέψης και του λόγου.

Αν λέμε περισσότερα απ’ όσα γνωρίζουμε πραγματικά, αυτό επιτρέπεται όχι μόνο από την άγνοια αλλά και από τη γνώση, η οποία έχει πάντοτε ελλείψεις (...) και μπορεί να χρησιμεύει για εξω-διανοητικούς σκοπούς και έτσι όπως μας βολεύει. [σελ 23]

Ανάμεσα στα δυο άκρα, της ευπιστίας και της δυσπιστίας, θα είμαστε πιο κοντά στην πραγματικότητα, ισχυρότεροι, προετοιμασμένοι και με πιο απεριόριστη διάνοια, όταν ρέπουμε στην αμφισβήτηση και στην αναζήτηση. [σελ 38]

Είναι στον τρόπο ζωής του φιλόσοφου ανθρώπου ν’ αμφιβάλλει, ν’ απορεί, ν’ αναδεικνύει την ανεπάρκεια και την αβασιμότητα, ν’ αποδεικνύει, να διατηρεί την εμπειρία του, να στοχάζεται για τους συλλογισμούς του, ν’ αναζητάει εξηγήσεις, να προσέχει τις σχέσεις των πραγμάτων, να διατυπώνει και να συγκεντρώνει τις απόψεις του, να διαπιστώνει τη μεγάλη άγνοιά του για την ευρύτερη αντιληπτή πραγματικότητα και πώς επιδράει παραπλανητικά στη ζωή μας ένα μικρό μέρος εκείνης μαζί με μερικούς ανθρώπους και τις σχέσεις τους. Γι’ αυτό μπορεί να παρεμβαίνει στους επιστημονικούς χώρους και, χωρίς να γνωρίζει πάντοτε περισσότερα, να προσέξει κάποιες ασυνέπειές τους, τις ατέλειές τους, ν’ αμφισβητήσει θεωρίες για τις οποίες δεν αμφιβάλλει κανένας, ακόμα και να παραπλανήσει εκείνους που γνωρίζουν επαρκέστερα τα σχετικά ζητήματα. Τελικά, για τον ίδιο λόγο παρασύρεται, αναλύει πολύ τις έννοιες και τους στοχασμούς του και μπορεί να κάνει τα περισσότερα λάθη απ’ όλους. [σελ 46]

Για όλες τις επιστήμες, ο λόγος είναι το κοινό διάμεσο της δημιουργίας και της εξέλιξής τους, όπως είναι ο κορμός για το δέντρο. Πολλοί επιστήμονες θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην εξέλιξη των επιστημών και ν’ αποφύγουν πολλά αδικαιολόγητα και βασικά λάθη, αν είχαν λιγότερη άγνοια γύρω από το λόγο ή τη φιλοσοφία και έναν τρόπο ζωής όχι αντίθετο προς την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του. Αν όταν στοχεύουμε να πούμε την αλήθεια, να την ανακαλύψουμε, να μην κάνουμε λάθη, είναι συχνά δύσκολο έως αδύνατο αυτό να γίνει, τότε να διανοηθούμε πόσο διαστρέφεται η διάνοια μας, όταν δεν είμαστε φίλοι της αλήθειας, όταν δεν προβλημα­τιζόμαστε για τη συμφωνία μας με αυτήν και δεν είναι στον τρόπο ζωής μας η αναζήτηση και η ανάδειξή της. [σελ 46-47]

Ο άνθρωπος, ο οποίος αγνοεί τη φιλοσοφία, διαμορφώνει και υποστηρίζει απόψεις για κοινά ζητήματα και διαπιστώσεις, τις οποίες οι φιλόσοφοι έχουν εκθέσει προσεκτικά πριν από εκείνον, μετά από αρκετό στοχασμό, υποστηριγμένες ή αμφισβη­τημένες με περισ­σότερους συλλογισμούς, με συγκεντρωμένες περισ­σότερες διαπιστώσεις, αντιπαρα­θέσεις, εξηγήσεις, παραδείγματα. Στη μεγάλη συνεισφορά της φιλοσοφίας για την αξιοποίηση της διάνοιας υπάρχει και αυτή η σπουδαία δυνατότητα να εξελίξουμε τις απόψεις μας, έχοντας γνώση για όσα θα μπορούσε να μας αντι­παρατάξει κάποιος άλλος και έτσι να πάψουμε ν’ αρκούμαστε σε στοχασμούς, για τους οποίους αγνοούσαμε μερικές από τις συνέπειες και τις ατέλειές τους. Έχουμε ακόμα τη δυνατότητα και είναι αρκετά σημαντικό να γνωρίζουμε, τουλάχιστον έναν αριθμό δυνατών απαντήσεων σχετικά με ορισμένα ερωτήματα, τα οποία θεωρούνται αναπάντητα και ότι μια από αυτές τις λύσεις ίσως να είναι η ορθή, παρά να τις αγνοούμε τελείως, ακόμα και τα ίδια τα ερωτήματα. [σελ 54]

Η φιλοσοφία σαν έργο του λόγου και σαν εσωτερική αναζήτηση χρησιμεύει σκόπιμα με τελείως άμεσο τρόπο στην αξιοποίηση αυτού, του οποίου χρησιμοποιούμε διαρκώς και αναπόφευκτα, για να καθορίσουμε τις εξωτερικές δραστηριότητές μας και έμμεσα ξανά πώς θα επηρεαστούμε (με γνωστό ή άγνωστο τρόπο) από το φυσικο­κοινωνικό περιβάλλον μας: στην αξιοποίηση της γλώσσας και της διάνοιας. Γι’ αυτό, η αναζήτηση και η συγκέντρωση της γνώσης δεν περιορίζεται στα εξωτερικά πράγματα ή σε μερικές σχέσεις τους, όπως οι εξειδικευμένοι επιστημονικοί κλάδοι. Η διάνοια με τη φιλοσοφική δραστηριότητά της αυτο­ανακαλύπτεται και αυτο­αξιοποιείται, για να μπορεί να διατηρεί τις γνώσεις της, να γνωρίζει τις ελλείψεις τους, να στοχάζεται χωρίς να πλανάται και ανακαλύπτει την άγνοιά της για ορισμένα βασικά ζητήματα, των οποίων η γνώση θα έπρεπε να υπάρχει πριν από την εξωτερική. Για να καθορίσουμε εμείς σαν αυτοτελείς τη συμπεριφορά μας, για να ζήσουμε προσανατολισμένοι, ενώ αντιθέτως, χωρίς αυτή τη γνώση παρασυρόμαστε από τη γνώση μερικών εξωτερικών πραγμάτων και αφήνουμε τον εαυτό μας στην τύχη του. Έτσι, πριν ακόμα να προσεχθεί, η διάνοια αρχίζει να γίνεται μέσο και αυτοσκοπός της ηθικής, χρησιμεύει διαρκώς και άμεσα στη ζωή και ωφελούμαστε ως άνθρωποι, όχι μόνο σαν διανοούμενοι αποσπασμένοι από την υπόλοιπη ζωή. [σελ 57-58]

Είναι θλιβερό, πραγματικό και συνηθισμένο, ότι ακόμα οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν πως μπορούμε να ωφεληθούμε, όταν διαθέτουμε χρόνο, για να διαβάζουμε, να στοχαζόμαστε, να γράφουμε, όταν αναζητάμε τη γνώση και τη βεβαιότητα στην άμεση εμπειρία μας, στις επιστήμες και μας ελκύουν οι φιλολογικές δημιουργίες. Παραδόξως, ανάμεσά τους θα βρούμε ευφυείς, σπουδασμένους και πολυμαθείς ανθρώπους να θεωρούν τη διανοητική δραστηριότητα σαν έλλειψη πράξης και έτσι υπονοούμενα άχρηστη και ανεπαρκής χωρίς την εξωτερική. Ενώ αντιθέτως, αυτή είναι μια πραγματική συμπεριφορά στο εσωτερικό μας, καθορισμένη σκόπιμα ή όχι, η ουσία της ζωής, χωρίς την οποία η εξωτερική πράξη θα ήταν άσκοπη, ακαθόριστη και περιορισμένη, όπως η μετακίνηση μιας πέτρας. Η διάνοια σχετίζεται άμεσα με όλες τις γνωστικές δραστηριότητες από την αρχή τους με την πρώτη αίσθηση, όσο πολλές και να είναι οι λέξεις, στις οποίες την απο­συνθέτουμε... [σελ 38]

Όποιος τολμάει να θεωρεί ανώφελη ή εξωπραγματική τη διανοητική δραστηριότητα για την αναζήτηση της άγνοιας, των λαθών, της αλήθειας, της βεβαιότητας, της αμφιβολίας και γενικά τη φιλική σχέση με το λόγο αυτο­διαψεύδεται στην πράξη, από τις ίδιες τις πράξεις του και από τις συνέπειές τους. Σχεδόν όλες οι δραστηριότητές του σε κάθε στιγμή -ακόμα και οι διαθέσεις του- δημιουργούνται και επηρεάζονται περισσότερο από τη διατηρημένη γνώση του και τις διαπιστώσεις, που κάνει χρησιμο­ποιώντας αυτή την ευρεία εμπειρική γνώση του, παρά από εκείνα που αντι­λαμβάνεται πραγματικά έξω του. Οι διαπιστώσεις που κάνουμε στις αντιλήψεις μας, οι απόψεις που διαμορφώνουμε για τη ζωή και τον κόσμο, οι θεωρητικές αναζητήσεις μας, η γνώση των δυνατοτήτων μας και της άγνοιάς μας, οι λαθεμένες απόψεις και η αβεβαιότητά μας, το πού στρέφεται η προσοχή μας και ποια εμπειρία διαμορ­φώνουμε, όλα αυτά δεν επηρεάζουν μόνο την ποιότητα της διάνοιας και έχουν τις συνέπειές τους, άμεσα και έμμεσα. Όπως και οι δραστηριότητες της διάνοιας δεν υπάρχουν και δεν επηρεάζονται μόνο άμεσα από τον εαυτό της. [Προκαλούν συνέπειες άμεσα στην ψυχολογία μας και έμμεσα στη ζωή μας. σελ 38-39]

 Παράδειγμα, η άποψη ότι ο θάνατος είναι το οριστικό τέλος της ζωής και μια άλλη, ότι με το χρήμα λύνονται όλα τα προβλήματα. Είναι μερικές κοινές απόψεις, οι οποίες μπορούν και επηρεάζουν άμεσα τον τρόπο ζωής μας και η αλλαγή της θέσης μας προς αυτές θα σήμαινε αναγνώριση πολλών άλλων λαθών και συνεπειών, θα επέφερε διακοπή ορισμένων δραστηριοτήτων, αλλαγή στη συμπεριφορά, επανα­προσδιορισμό των στόχων και των αξιών. Η διατήρηση της θέσης μας επιτρέπει να συνεχίσουμε όπως αρχίσαμε και προετοιμάσαμε με πολλούς τρόπους, με κάποιο κόπο και χρόνο, δηλ. όπως μας βολεύει (...) [σελ 52]

Ο εγωκεντρικός και παρασυρμένος άνθρωπος βλέπει τα πράγματα περισσότερο θεωρητικά και φαντασιό­πληκτα απ’ όσο πιστεύει και γι’ αυτό παρα­γνωρίζει την απροσδιοριστία, την αστάθεια και τη σχετικότητά τους.  [Εγωκεντρικός και παρασυρμένος = επιπόλαιος και αισθησιο­κρατικός, σελ 404]

Για ν’ απαλλαγεί από την προκατάληψή του ένας άνθρωπος, ο οποίος δεν είναι φίλος του βιβλίου, για να καταλάβει τις συνέπειες πρέπει να πεισθεί ευρύτερα πως η διάνοια, η γνώση και η γλώσσα επηρεάζουν διαρκώς τη ζωή μας με άμεσο τρόπο. Πως δε χάνουμε το χρόνο μας όταν διαβάζουμε, γράφουμε και στοχαζόμαστε, αλλά αντιθέτως τον αξιοποιούμε με τον καλύτερο τρόπο. Το μόνο πράγμα, το οποίο είναι πάντοτε και παντού μαζί μας, είναι ο εαυτός μας και αξίζει να επενδύσουμε σε αυτόν, για να διαθέτουμε την ευτυχία και τη γνώση πάντοτε και παντού μαζί μας. [σελ 50]

Όταν κάποιος διαθέτει αρκετό χρόνο για να στοχάζεται, να διαβάζει και να γράφει - ακόμα και ένα ημερολόγιο της ζωής του -, με το πέρασμα του χρόνου διαπιστώνει μέσα στην εμπειρία του πώς ο λόγος συνεισφέρει στη διανοητική ευφυΐα, στο μεγάλωμα της εμπειρίας, στην αξιοποίηση της ζωής του και ακόμα, άθελά του, πόσος σκοταδισμός τον περιβάλλει. Όταν βρεθεί στη θέση να δει πόσο παρανοϊκά καθορίζουν πολλοί άνθρωποι τη ζωή τους, την υποταγή της λογικής στις εγωιστικές διαθέσεις τους, την αποστροφή τους για την αναζήτηση και τη γνώση, την ασυνεννοησία τους, την ψευτιά και τα προβλήματά τους, επαληθεύει με την απαγωγή εις άτοπο στην πράξη την ορθότητα της επιλογής του, με την οποία έθρεψε τη λογική του και ανακάλυψε την τρέλα όσων τον απότρεπαν να φιλοσοφήσει. [σελ 49]

Αναζήτηση της αλήθειας σημαίνει διάβασμα, γράψιμο, απορία και στοχασμός. Για να μπορεί κάποιος να προσανατολιστεί ηθικά στη ζωή, πρέπει να «απογειωθεί» και ν’ αντιληφθεί συνολικά τα πράγματα από ένα ύψος. [σελ 51]

Αν θεωρούμε ζωή και προσγείωση την απορρόφησή μας από τις σχέσεις μας με δέκα ανθρώπους και πράγματα σα να ήταν εκείνα όλο το Σύμπαν, αν συμπερι­φερόμαστε με την αυταπάτη ότι είμαστε η επαρκής αιτία του εαυτού μας, ενώ αγνοούμε την ίδια την ύπαρξή μας, αν θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι ανεξάρτητα από το ποιοι είμαστε μέσα από την πλάνη και την προσοχή των άλλων, αν μεταθέτουμε τη δυσαρέσκειά μας για μετά από μια ολιγόωρη σκοταδιστική διασκέδαση, αν κλείνουμε τα μάτια στις δυσάρεστες αλήθειες, τότε είμαστε άξιοι της τύχης μας. Ποια είναι η λογική και η ευτυχία μιας τέτοιας ζωής τη βλέπουμε καθημερινά στην τηλεόραση, στον κινηματογράφο, στο θέατρο και βέβαια στην πιο άμεση εμπειρία μας. [σελ 43]

<•> Ποιο είναι, λοιπόν, το νόημα της γνώσης και της λογικής, όταν αυτή είναι το μέσο για απο­προσανα­τολιστικές δραστηριότητες, για την ευχάριστη αυταπάτη και την αναγνώρισή μας από τους άλλους και πώς μπορεί τότε να είμαστε δίκαιοι, καλοί και ευτυχισμένοι; [σελ 45]

επάνω στη σελίδα

x από x