ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

pencil horizontal

 

 

 

Η φιλοσοφία σχετίζεται άμεσα με τη λογοτεχνία και με την επιστήμη. Με τη λογοτεχνία, όπως και με τη φιλοσοφία, η διάνοια δεν αρκείται να γνωρίζει τα πράγματα ακριβώς έτσι όπως τ’ αντι­λαμβάνεται "ρεαλιστικά" με τις αισθήσεις. Δεν αρκείται στην εμπει­ρική γνώση (όπως ο επιστήμονας), δεν περιορίζεται στα σχετικά πιο άμεσα αντιληπτά (όπως τα ζώα και οι επιπόλαιοι) και δε βασίζεται μόνο σε αυτήν τη γνώση (μόνο για τις ανάγκες της επιβίωσης). Γι’ αυτό, η λογοτεχνική διάνοια δεν αρκείται να καθορίζει μόνο εξω­τερικές δραστηριότητες και να καθορίζεται «φυτικά» η δική της άμεση δρα­στηριότητα μόνο από το εξωτερικό της. Αλλά η λογοτεχνική διάνοια, σε αντίθεση με την επιστημονική και τη φιλοσοφική ανα­ζήτηση, μέσα στην αληθινή γνώση των πραγμάτων συμπερι­λαμβάνει μια υποθετική γνώση για πράγματα, δυνατότητες και σχέσεις, που θα μπορούσαν να υπάρχουν με άλλους τρόπους. Χωρίς ωστόσο να γνωρίζει επαρκώς τους όρους και εκμεταλλευόμενη την ύπαρξη των κοινών στοιχείων που παρατηρεί στα πράγματα και της επιτρέπουν να εκφραστεί με σχήματα του λόγου.

 

Ειδικά με την ποίηση, τα πράγματα αποκτούν τις πιο απίθανες και φανταστικές δυνατότητες. Οι ελπίδες γίνονται βάρκες, η καρδιά φωτιά, τα όνειρα θάλασσες, τα αστέρια ψυχές, η φωτιά αίμα και όλα γίνονται όπως θα μπορούσαν εάν "αντάλλαζαν" τις ιδιότητες και τις δυνατότητές τους. Η πραγματικότητα παύει να είναι με την κοινή, συνηθισμένη και λογικά επεξεργασμένη εμπειρία. Μια νέα και άγνωστη άποψη προβάλλεται γι' αυτήν μέσα από τη σχέση της με την ανθρώπινη ζωή. Τα βιώματα και η εμπειρία, που κανένας δεν μπορεί να αντιληφθεί, που κανένας δεν είδε, δεν άκουσε, γενικά δεν αισθάνθηκε, ξεχωρίζονται και αναδεικνύονται με τις δυνατότητες της γλωσσικής μετάδοσης των νοημάτων. Μία ερωτική απογοήτευση, τα γνωστά μας πρόσωπα, μία άτυχη στιγμή, μία ηρωική μάχη, μία εικόνα της φύσης κάθε τι που δεν αποτυπώθηκε με έναν άλλο τρόπο ή δεν απο­καλύπτει κάποια σχέση με την ανθρώπινη και προσωπική ζωή μας, η ποίηση επιδιώκει να το μεταδώσει και να το αναδείξει.

 

Ο λογοτέχνης αναζητάει προσεκτικά μέσα στο σύνολο των εμπειριών του και απομακρύνεται, παρατηρώντας τις δυνατότητες των πραγμάτων. Επεμβαίνει νοερά στις σχέσεις τους, ανακαλύπτει απο­σπασματικά τα κοινά στοιχεία τους και τις ατέλειές τους, χωρίς ν’ απλοποιεί τη γνώση με αφαιρέσεις. Δεν αρκείται ν’ αναδεικνύει στιγμές της εμπειρίας και της ζωής ή να τις καταγράφει δημοσιο­γραφικά και επιστημονικά. Γιατί; Ο λογοτέχνης και ιδιαίτερα ο ποιητής αναδεικνύει στιγμές της εμπειρίας και της ζωής ενάντια στο χρόνο, "παρα­ποιώντας" ευφυώς την αλήθεια: Για να μην είναι τυχαίες εμπειρίες και παθητικές καταστάσεις δημιουργημένες μόνο από το εξωτερικό της διάνοιας, χωρίς τη σκόπιμη δρα­στηριότητα αυτής της ίδιας της διάνοιας. Χωρίς τη δημιουργική συμμετοχή της διάνοιας, η εμπειρική γνώση του εξωτερικού της κόσμου θα ήταν πάντοτε μια αλήθεια αδιάφορη, σχετική, ανεπαρκής, ανεξήγητη και άσκοπη. Ο λογοτέχνης είναι ένας γοητευτικός και προ­ετοιμασμένος φιλόσοφος. Με τις φανταστικές, αλλά ευφυείς λογοτεχνικές δια­πιστώσεις, με τις διεισδυτικές παρατηρήσεις του και με τις ελεύθερες σκέψεις του είναι δυνατό να συλλαμβάνονται αλήθειες και ν’ ανοίγονται δρόμοι ανα­ζήτησης, για τις οποίες δε θ’ αρκούσε η βέβαιη επιστημονική γνώση.

 

 

 

 

δύο ποιήματα