Σελ. 3 από
10
Η ΑΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
(Λίγες μαρτυρίες και προσωπικές εμπειρίες, ελλιπείς πληροφορίες, αναπάντητες απορίες, φανταστικά γεγονότα,
απουσία επιστημονικής γνώσης και κάθε εξήγησης, εστίαση της σκέψης σε προσδοκίες, κατάχρηση της λογικής και ερμηνείες, μυθοπλασία, ψέματα)
Οι θρησκείες με την ανεπάρκεια και τη φαντασία τους επιτρέπουν την παρεξήγηση και την αμφισβήτησή τους. Μας οδηγούν
σε αναρίθμητες απορίες και να διανοηθούμε για υποθετικά και ανούσια
ζητήματα, να βασιστούμε σε σπάνιες μαρτυρίες, να διαφωνούμε για ζητήματα τα οποία δεν έχουν βέβαιη απάντηση και να συζητούμε άσκοπα. Μέχρι σήμερα πολλοί επιχείρησαν να αναλύσουν, να υποστηρίξουν, να αντλήσουν
συμπεράσματα και να δώσουν κάποιες εξηγήσεις για να προσδώσουν περισσότερη
αξιοπιστία στο δόγμα που αποδέχτηκαν και σαν ανταπάντηση στους αμφισβητίες. Σε
αυτή την προσπάθεια υπάρχει ο κίνδυνος της παρερμηνείας και της διαφωνίας, αλλά
σε πολλές περιπτώσεις η προσπάθεια είναι επιτυχημένη και με αξιέπαινη λογική.*
Ωστόσο είναι γελοίο και ανόητο να προσπαθούμε να σκεφτούμε με τους κανόνες της
λογικής (λογική συνέπεια) και με τη νεότερη γνώση όπως σε μια επιστημονική έρευνα για να καταλήξουμε καταχρηστικά, ότι τα θρησκευτικά κείμενα είναι αξιόπιστα
ή θεόπνευστα και δίνουν όλες τις απαντήσεις! Όλες οι νεότερες ανακαλύψεις χρησιμοποιούνται και τα επιστημονικά βιβλία αντιγράφονται για να ενισχυθεί μια
εύκολη άποψη, η οποία εκφράστηκε μέσα σε ένα μυθιστόρημα, όπως λ.χ. η άποψη ότι ο κόσμος έχει ένα Δημιουργό. Μετά, με ένα παράλογο άλμα συμπεραίνουν, ότι και οι υπόλοιπες απόψεις του μυθιστορήματος
είναι επίσης σωστές. Τα πρόσωπα που στήριξαν, ανανέωσαν και επέκτειναν τις πρώτες σκέψεις ενός φιλοσοφικού μυθιστορήματος εμφανίζονται ότι είχαν σκεφτεί σωστά,
ότι ήταν σοφοί άνθρωποι, θεοί, προφήτες, απόστολοι ή άγγελοι του θεού και ότι όσα έλεγαν ήταν μόνο η αλήθεια.
Πάντως, όταν η πίστη μας βασίζεται σε απόψεις αμφίβολες και ανακριβείς πληροφορίες, σε αβάσιμες απόψεις, σε λανθασμένα συμπεράσματα, σε ψέματα και σε
φαντασιώσεις, τότε κινδυνεύουμε να τη χάσουμε, όταν ανακαλύψουμε πως αυτός ο φαντασιόπληκτος τρόπος υποστήριξης ανατρέπεται. Αλλά, παραδόξως, ο κίνδυνος να
χάσουμε την πίστη μας υπάρχει για τον ίδιο λόγο, που οι θρησκείες τη δημιουργούν με την κατάχρηση του λόγου και με την παραπλάνηση της ανθρώπινης
διάνοιας.
Μήπως έχεις την εντύπωση, ότι με την πίστη στη θρησκεία σου, με τη λατρεία στο θεό της θρησκείας σου και με τις καλές πράξεις σου εξασφαλίζεις καλύτερο μέλλον στην επίγεια ζωή σου και ευνοϊκότερη τύχη; Δυστυχώς, η
καθημερινή εμπειρία επιβεβαιώνει ότι αυτό δεν συμβαίνει! Δυστυχώς, διότι θα γνωρίζαμε τον πιο βέβαιο τρόπο για να περάσουμε πιο όμορφα τη ζωή μας. Να είσαι έτοιμος να σε βρει χειρότερη τύχη από αυτή ενός κακούργου!
|
Δεν πρέπει να συγχέουμε την πίστη στο Θεό με την πίστη στην ύπαρξή του.
Η πρώτη συνδέεται με έναν τρόπο ζωής καθορισμένο από τη διαρκή
βεβαιότητα για την ύπαρξη του θεού, σε συμφωνία με τη θρησκευτική διδασκαλία ή με τη βεβαιότητα που έχει προέλθει από προσωπική εκτίμηση και σκέψη. Σε
μερικές περιπτώσεις που κάποιος απορρίπτει την ύπαρξη του Θεού,
ασυναίσθητα του "απλώνει το χέρι" χωρίς να το αντιλαμβάνεται. Αυτό μπορεί να συμβαίνει, όταν αναγνωρίζουμε
έμπρακτα τη δική μας αδυναμία και μικρότητα, με την αποκόλλησή μας από όσα πράγματα
και προσωρινές καταστάσεις μας εξαντλούν τη σκέψη και τη ζωή, με την προσπάθεια να σκεφτούμε αμερόληπτα και με την απαλλαγή από τον εγωκεντρικό τρόπο ζωής. Αντιθέτως, μπορούμε να πιστεύουμε ότι υπάρχει ο Θεός –είναι το πιο
συνηθισμένο- χωρίς αυτό να επηρεάζει σε τίποτε τη ζωή μας, χωρίς να το θυμόμαστε
και ενώ συμπεριφερόμαστε τελείως αντίθετα σαν να μην υπάρχει ο Θεός ή σαν να ήταν όλος ο κόσμος δημιουργημένος αποκλειστικά για εμάς.
Οι θρησκείες επιχειρούν κατά κάποιον τρόπο φιλοσοφικό να δώσουν
προσωρινές απαντήσεις
στις μεγάλες απορίες του ανθρώπου για το νόημα της Ζωής και του Σύμπαντος και να
ρυθμίσουν την ανθρώπινη συμπεριφορά κατά τρόπο, που εξυπηρετεί την ειρηνική
συμβίωση και την ψυχολογική ασφάλεια.
Η θρησκεία είναι το υποκατάστατο του σχετικού τέλους των Επιστημών και της
Φιλοσοφίας. Δηλαδή είναι η βεβιασμένη, χωρίς γνώση και αβάσιμη λύση των γενικότερων
κοσμολογικών προβλημάτων και ασυνεπώς των ηθικολογικών, τα οποία σχετίζονται
άμεσα με τα πρώτα. Με τη θρησκεία πραγματοποιείται άμεσα -θα λέγαμε και παράλογα- η λογική
επιθυμία πολλών ανθρώπων να ζήσουν προσανατολισμένοι, ν’ αξιοποιήσουν την ύπαρξή
τους και να την προστατέψουν, ασχέτως αν τελικά αυτό δεν γίνεται στην
πραγματικότητα ή όπως και όσο θα έπρεπε.
Το πλεονέκτημα των θρησκειών, που τις κάνει να βρίσκουν μεγάλη απήχηση σε αντίθεση με τη Φιλοσοφία
είναι η απλοϊκότητα τους. Είναι η Φιλοσοφία για επιπόλαιους και για όσους δεν θέλουν να
σπαζοκεφαλιάσουν. Υπάρχει και το συναισθηματικό δέσιμο με τις εμπειρίες από τις διάφορες
θρησκευτικές και εορταστικές εκδηλώσεις. Η ισχυρή επιθυμία για την καλύτερη αξιοποίηση της
ζωής από τη μια πλευρά και από τη άλλη, η μυθιστορηματική τους μορφή δημιουργεί την ισχυρή θρησκευτική
πίστη, που παρασύρει και «τυφλώνει» την ορθολογική διάνοια. Όμως, η ανεπαρκής και περιστασιακή
διαμόρφωση των κοσμολογικών και ηθικολογικών απόψεων, με φαντασία και με κατάχρηση του λόγου, με λογοτεχνική μορφή
και με προσωπικές εμπειρίες και η σύνδεση της θρησκευτικής διδασκαλίας με την παράδοση και με τα
γεγονότα, ήταν λογικό να μην επιτρέψουν τη διαμόρφωση
μιας σταθερής και κοινής για όλους θρησκείας. Ενώ αντιθέτως, ήταν λογικό η θρησκευτική διδασκαλία να προσαρμοστεί για σκοπούς άσχετους προς την ουσία της και να
χρησιμοποιηθεί ως πνευματικό μέσο εκμετάλλευσης.
Έτσι, σε αντίθεση με την επιστημονική προσέγγιση του κόσμου και σε αντίθεση με τη φιλοσοφική
εφαρμογή της λογικής σκέψης, η θρησκευτική διδασκαλία θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε άλλη. Μπορούν να διαμορφωθούν άπειρες άλλες θρησκείες αφού μπορούν να γραφτούν άπειρα μυθιστορήματα
και να διαφημιστούν με αυτό τον σκοπό. Οι σκέψεις και οι απόψεις που οι θρησκευτικές γραφές περιέχουν διάσπαρτα, ημιτελώς και αξεχώριστα από τα
λογοτεχνικά σχήματα δεν χρειάζονται ιδιαίτερη νοητική προσπάθεια για να αμφισβητηθούν, να
απορριφθούν και για να φανεί η ανεπάρκειά τους. Η εμφάνιση μίας νέας θρησκευτικής διδασκαλίας με το ίδιο μείγμα φιλοσοφικών σκέψεων μέσα σε μορφή μυθιστορήματος,
επίσης αμφισβητεί την αξιοπιστία των
άλλων θρησκειών και αναδεικνύει τα ελαττώματά τους.
Έτσι, λ.χ. στη Χριστιανική θρησκεία, ο ιδρυτής Ιησούς Χριστός δεν είναι μόνο με τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά, συγχρόνως είναι ο Θεός ενσαρκωμένος ή ο Υιός του Θεού, έχει
υπερφυσικές ικανότητες και αυτός τοποθετείται στο κέντρο της διδασκαλίας με έναν ρόλο που ξεπερνάει αυτόν του προφήτη, του κορυφαίου δάσκαλου και του ιδρυτή της
θρησκείας. Στην άποψη αυτή της Χριστιανικής διδασκαλίας απαντά προκλητικά και πιο έξυπνα η άλλη διαδεδομένη θρησκεία του Μουσουλμανισμού, από την οποία λείπει σχεδόν
πλήρως η φιλοσοφική νοημοσύνη. Ο Αλλάχ είναι ο ένας μοναδικός και αιώνιος Θεός, δίπλα στον οποίο δεν υπάρχει κανένας άλλος θεός. Ο Αλλάχ δεν έχει "σύντροφο",
ούτε "παιδιά" και ο ιδρυτής της θρησκείας Μωάμεθ (570
~ 632 μ.Χ.) είναι μόνο ένας θνητός προφήτης, αν και εμφανίζεται με μερικές υπερφυσικές ικανότητες
(που εκείνα τα χρόνια ήταν πιο δύσκολο να αποκλειστούν τέτοιες ικανότητες σε έναν άνθρωπο). Στις
θρησκείες του Χριστιανισμού και του Μουσουλμανισμού, ο Θεός είναι διαχωρισμένος από τον κόσμο,
υπερφυσικός, δεν μπορεί να γίνει καθόλου γνωστός με την ανθρώπινη σκέψη εδώ στη Γη, είναι ο
δημιουργός του κόσμου από το μηδέν, και η δύναμή του είναι απεριόριστη που ξεπερνάει την πιο
τρελή φαντασία.
Αντίθετα, από αυτές τις
θεολογικές απόψεις των δύο πιο διαδεδομένων θρησκειών, στα πιο
αρχαία κείμενα του Ινδουισμού/Βραχμανισμού βρίσκουμε πιο έξυπνες σκέψεις και απαντήσεις. Στα αρχαία
αυτά κείμενα (με φιλοσοφικές σκέψεις και ποίηση που ξεκίνησε μερικές χιλιετίες πριν από την έλευση
του Ιησού Χριστού και του Μωάμεθ), ο κόσμος νοείται χωρίς αρχή και τέλος, αιώνιος αλλά σε ακατάπαυστη (και διαδοχική) ανανέωση. Πίσω από την ορατή ποικιλία
των φαινομένων και των σωμάτων υπάρχει ένα παγκόσμιο πνεύμα ή μια κοινή αόρατη ουσία με γνωρίσματα Θεού. Στον
Ινδουισμό/Βραχμανισμό, ο Θεός δεν είναι διαχωρισμένος από τον κόσμο και η σύνδεση του με τη ζωή μας
είναι πιο στενή και όχι τόσο υπερφυσική, όπως θα πρέπει να τη φανταστούμε για έναν Θεό πιο "απομακρυσμένο" από τον κόσμο και ως Δημιουργό. Γι' αυτό
στις περιοχές που αυτή η θρησκεία έχει διαδοθεί έχουν αναπτυχθεί πολλές θρησκευτικές διδασκαλίες για τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να πλησιάσουμε τον Θεό, να τον αισθανθούμε ή να τον αναγνωρίσουμε
βιωματικά, εδώ στη γήινη
πραγματικότητα.
Με λίγα λόγια (και είναι ένα από τα διδάγματα της ιστορίας), όταν εκστομίζουμε μια άποψη χωρίς να την έχουμε επεξεργαστεί, χωρίς να την έχουμε συνδέσει με
φαινόμενα και παρατηρήσεις, χωρίς να την θεμελιώσουμε και να βγάλουμε όλες τις συνέπειές της, έτσι περίπου όπως έχει συμβεί ιστορικά στις πιο διαδεδομένες
θρησκείες, τότε εύκολα μπορεί
οποιοσδήποτε να ξεχωρίσει τις ελλείψεις, τα αδιέξοδα, τα λάθη, τη φαντασία και τις υπερβολές. Οποιοσδήποτε μπορεί να εκφράσει τις δικές του θεολογικές και
κοσμολογικές απόψεις. Αλλά για να διαδοθούν οι νέες απόψεις και να αποτελέσουν μια θρησκεία χρειάζονται να γίνουν ορισμένα άλλα κόλπα... και ένας μακροχρόνιος
αγώνας, όπως για τις πολιτικές ιδεολογίες. Δεν αρκούν οι θεωρητικές σκέψεις και η φιλοσοφία, αφού τότε θα
έπρεπε πολλές αξιόλογες κοσμοθεωρίες και νεότερα μυθιστορήματα να είχαν γίνει θρησκεία.
<•> Αφού αποδεχόμαστε τη θρησκεία όπως μας παραδόθηκε και συμφωνούμε με τη διδασκαλία της, χωρίς τις απαιτήσεις της λογικής και της επιστημονικής εμπειρίας, τότε να κατανοήσουμε ότι το ίδιο κάνουν και οι άλλοι που
πιστεύουν σε διαφορετική θρησκεία. Μη μας ξενίζει που υπάρχουν διαφορετικές θρησκείες και παραδόσεις, με δικό τους θεάνθρωπο, με άλλο εορτολόγιο, με διαφορετικό τρόπο εκδήλωσης των θρησκευτικών συναισθημάτων και της πίστης. Δικαιούνται και εκείνοι να έχουν τη δική τους θρησκευτική διδασκαλία με την ίδια ασυνέπεια που την έχουμε σκεφτεί και αποδεχτεί
εμείς! |
|