Σελ. 4 από 10

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ

(Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ)

Η ύπαρξη των θρησκειών δεν είναι παράλογη ούτε καθαρό σημάδι πνευματικής ασθένειας. Είναι λογικό και φυσικό να επιζητάμε έναν επαρκή σκοπό για τον προορισμό μας και τις πλησιέστερες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα, με τις δυνατότητες που διαθέτουμε. Είναι λογικό και φυσικό να αναζητάμε τις αιτίες που διαταράζουν την ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων και που προ­καλούν τις πιο άτυχες στιγμές της ζωής. Θα ήταν παράλογο και αφύσικο εάν περιμέναμε την εξέλιξη των Επιστημών και τις επιβεβαιωμένες και ολο­κληρωμένες απαντήσεις στις μεγάλες φιλοσοφικές απορίες για να αποφανθούμε εάν υπάρχει ο Θεός, σε ποιον ακριβώς Θεό πρέπει να πιστεύουμε και πώς θα επιτύχουμε τους καλύτερους τρόπους συμ­περιφοράς. Αυτό που δεν είναι λογικό και αντιθέτως γίνεται πολύ προκλητικό είναι η ισχυρο­γνωμοσύνη και η μισαλλοδοξία. Η διαστρέβλωση της Ιστορίας, η απόκρυψη των αδύνατων σημείων της θρησκείας, η επίμονη αναφορά σε αρχαίες μαρτυρίες, η τυφλή αποδοχή των πιο αμφισβητήσιμων σημείων (όπως για «υπερφυσικές» ιδιότητες), η εκμετάλλευση της υπαρξιακής ανα­σφάλειας, η συχνή αναφορά στη θέληση του Θεού, η προσπάθεια να αντληθεί αξιοπιστία με την επίκληση του θεαν­θρώπου προκαλούν τη δικαιο­λογημένη αντίδραση.

Μπορούμε να αμφισβητήσουμε στη θρησκεία πολλές περιγραφές και γεγονότα, τα οποία θεωρούνται ιστορικά. Να διαφωνήσουμε με πολλές βασικές απόψεις της διδασκαλίας τους. Σε πολλές περιπτώσεις να δια­πιστώσουμε τον παρα­λογισμό τους, τα αδιέξοδά τους, τα μεγάλα κενά γνώσης και τις υπερβολές τους. Ωστόσο, θα είμαστε μονόπλευροι και άδικοι, αν δεν αναγνωρίσουμε και μία θετική συνεισφορά τους. Αυτή προ­έρχεται από το φιλοσοφικό τους προσανατολισμό και από τον προ­βληματισμό, που δημιουργούν γύρω από τον προορισμό και το νόημα της ζωής. «Αν πάρουμε τις θρησκευτικές διδα­σκαλίες σαν μορφές της μυθολογικής φιλοσοφίας, σαν από­πειρες του εσωτερικού προσα­νατολισμού της ζωής και σαν αντίδραση στον εξωτερικό και αισθησιοκρατικό τρόπο θεώρησης των πραγμάτων, τότε θα αξίζουν περισσότερο την προσοχή μας και θα βρούμε έναν επαρκή λόγο για την προδρομική ύπαρξή τους». σ. 231

Αφαιρέστε τον εσωτερικό προσανατολισμό τους και τον προ­βληματισμό για τον προορισμό της ζωής και η θρησκεία θα χάσει το δικό της νόημα. Θα απομείνει μία παράδοση για συμ­βολικές εορταστικές εκδηλώσεις, μία λογοτεχνική ιστοριούλα με διδάγματα για τα παιδιά. Μόνο στις αρχαίες σανσκριτικές γραφές και στον Ινδοϊσμό θα παρα­τηρήσουμε μία πιο έξυπνη, φιλο­σοφική και λογική απόπειρα να συνδυαστεί η Ηθική με τη γνώση του κόσμου και της δημιουργίας του. 

Όταν μιλάμε για την Ηθική και τη σχέση της με τη θρησκεία, ίσως δεν πρέπει να αφήσουμε έξω από τη σκέψη μας τους διαχρονικούς συμβολισμούς, τα διαχρονικά μηνύματα της Χριστια­νικής διδασκαλίας και την κεντρική της ιδέα (...)

Η θρησκεία και η Ηθική δεν κινδυνεύουν να ανατραπούν από μία άθεη θεώρηση του κόσμου. Δεν μειώνονται τόσο πολύ από την αμφισβήτηση της ύπαρξης του Θεού, η οποία μπορεί να γίνεται από προκατάληψη ή από μονόπλευρη γνώση των πραγμάτων. Ο κοινός «αντίπαλός» τους είναι η εμπειρική γνώση, που περιορίζεται στις έμμεσες και εξωτερικές σχέσεις των πραγμάτων, στις εξωτερικές τους δυνα­τότητες και η μεροληπτική εγωκεντρική δράση, την οποία αυτή η μερο­ληπτική εμπειρία τροφοδοτεί (μέσω των αισθήσεων). Με αυτή την περιστασιακή και μεροληπτική εμπειρία ανα­δεικνύονται και δημιουργούνται οι εξωτερικές δυνατότητες, ενώ υπο­βαθμίζεται ο ρόλος του εσωτερικού προσα­νατολισμού και της σκέψης για το νόημα της ζωής. Από τη γνώση των εξωτερικών πραγμάτων, η ανθρώπινη σκέψη αποκτάει δυνατότητες εξωτερικής δράσης και επάνω σε αυτή τη γνώση βασίζονται οι αντίθετες απόψεις προς την εσωτερική αναζήτηση και προς τον εσωτερικό προορισμό της Ζωής. Έτσι, η διανοητική – άμεση σχέση της ζωής με τον εαυτό της και η σημασία για την πορεία της ζωής συσκοτίζονται και αντί για αυτο­γνωσία, ο άνθρωπος παρασύρεται από τις εξωτερικές δυνατότητές του και αποκτάει αυταπάτες.

«Οι βασικές διαπιστώσεις για την αξιοποίηση της ζωής είναι έτσι απλές, που δε χρειάζεται να μετα­χειριστούμε το όνομα «Θεός» για να τις υπο­στηρίξουμε, όπως και για να υπο­στηρίξουμε την ύπαρξή του. σ. 427 Η ηθική έχει νόημα και βάση στις απλούστερες γενικές αλήθειες.