Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Με τέτοια άποψή μου για την αξιοποίηση της ζωής με εσωτερικό προσανατολισμό και για την αναγκαιότητα της ατέλειας, θα γεννιέται το παρακάτω ερώτημα. Γιατί να προσπαθεί κάποιος να προσανατολιστεί εσωτερικά ή να ζήσει με ηθική και δίκαιο και όχι να επιδιώκει πάνω απ’ όλα την αυτο­συντήρησή του και την εξύψωσή του στον αισθητό κόσμο, με οποιον­δήποτε τρόπο;

Μετά την αναγνώριση της σημασίας της γνώσης και της διάνοιας για την πορεία της ζωής, η απάντηση είναι ευκολότατη. Τόσο εύκολη και απλή, που δεν χρειάζεται να αναφερθούμε σε μία ανώτερη διάνοια από την ανθρώπινή ή να καταφύγουμε στη θρησκεία. Ο Σωκράτης είναι από τα πιο εύστοχα ονόματα, που ανέδειξαν τη σημασία της γνώσης και της διάνοιας από την αρχαιότητα. Αντιθέτως από την Ιουδαιο-χριστιανική και τη Μωαμεθανική διδασκαλία, που επέτυχαν ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα στην ανθρώπινη ιστορία, να επισκιάσουν τη σημασία τους για την πορεία της ζωής.

«Η αναζήτηση της αλήθειας και της βεβαιότητας είναι από μόνη της ωφέλιμη, γιατί είναι εξ ορισμού η αναζήτηση της πραγματικότητας, μέσα στην οποία είμαστε σαν ένα μικρό μέρος της, και των πραγματικών σχέσεων με τη ζωή μας. σ. 51 (…) Ποιο είναι, λοιπόν, το νόημα της γνώσης και της λογικής, όταν αυτή είναι το μέσο για αποπρο­σανατολιστικές δραστηριότητες, για την ευχάριστη αυταπάτη και την αναγνώρισή μας από τους άλλους και πώς μπορεί τότε να είμαστε δίκαιοι, καλοί και ευτυχισμένοι;» σ. 45

Πριν απ’ όλα, λοιπόν, δε θα πρέπει να αρκούμαστε στην έμμεση εξύψωση και στην αυτοσυντήρηση, διότι, χωρίς αυτογνωσία, διανοητική «αμερο­ληψία» και επιτυχή στοχασμό δεν θα γνωρίζουμε και δε θα συνυπο­λογίζουμε σωστά την εξωτερική μας πραγματικότητα. Έτσι, θα διατηρούμε πλάνες και τέτοια άγνοια με συνέπεια να μην μπορούμε να επιτύχουμε ούτε τους σκοπούς μας στον εξωτερικό κόσμο ή τουλάχιστον με το ελάχιστο κόστος.

«Η ευτυχία δεν μπορεί να έχει διάρκεια, όταν τη δημιουργούμε αποφεύγοντας να γνωρίσουμε την άγνοιά μας, τις δυσάρεστες αλήθειες, ζώντας σαν μέσα στο όνειρο, χωρίς να το γνωρίζουμε, ανεξάρτητα από την εσωτερική μας ποιότητα, βασιζόμενοι στην τυφλή πίστη ότι η τύχη θα μας τα φέρει έτσι όπως θα θέλαμε. σ. 402 (…) Ο εγωκεντρισμός και η αυταπάτη είναι από μόνα τους, χωρίς άλλη πράξη, η πιο μεγάλη καταστροφή και σχετίζονται άμεσα με την παράδοσή μας στην τύχη». σ. 407

Με τη δυνατότητά του να γνωρίζει, ο άνθρωπος αποκτάει το πλεο­νέκτημα να ενεργεί δημιουργικά, πιο αποτελεσματικά, να προβλέπει, να προ­διαγράφει, να συνεργάζεται και να συνυπολογίζει ευρύτερα την πραγ­ματικότητα. Αν όμως, από την επικοινωνία και τη συμβίωσή του προσ­λαμβάνει διαρκώς το ψέμα, το λάθος, τη μισή αλήθεια όσων φθάνουν στις αισθήσεις του και δεν μπορεί να τα ξεχωρίσει από την αλήθεια, τότε αυτό το πλεονέκτημα μεταλλάσσεται σε «Δούρειο Ίππο», που μας κατα­στρέφει από μέσα μας. Τότε δεν ενεργούμε απο­τελεσματικά, απο­τυγχάνουμε στις προβλέψεις, υπονομεύουμε τη δημιουργικότητά μας, αντι­λαμβανό­μαστε λάθος τα πράγματα, πέφτουμε στο αδιέξοδο τελείως απρο­ετοίμαστοι, παρα­συρόμαστε σε άγνωστα μονοπάτια. Η ίδια η αυταπάτη και η άγνοια είναι από μόνα τους το μεγάλο μείον στη ζωή, αν όχι η καταστροφή της. Μπορούμε να πούμε πολλά κατά μίας ζωής χωρίς εσωτερικό προσα­νατολισμό και δεν είναι ανάγκη να επικαλεστούμε αιτίες πέρα από τη Γη…

Από την αναγκαιότητα του περιορισμού και των ελλείψεων της ζωής δεν βγαίνει το συμπέρασμα, ότι δεν υπάρχει συνέπεια. Συμβαίνει το τελείως αντίθετο! Πρώτα απ’ όλα, ο ίδιος ο εξαναγκασμός σε εξωτερική δράση και γνώση για την επιβίωση είναι κοινή συνέπεια της ατέλειας της ζωής, δηλαδή του υλικού και διανοητικού περιορισμού της. Αλλά, να μη σας ζαλίσω με δυσνόητες εξηγήσεις για ένα θεωρητικό πρόβλημα. Την αναγκαιότητα της εξωτερικής δράσης και γνώσης τη θεωρούμε δεδομένη και δεν μπορούμε να τη διακόψουμε.

Πέρα από τη γενικότερη συνέπεια, η οποία είναι ο εξαναγκασμός για την επιβίωση, υπάρχουν οι συνέπειες από την ατέλεια στην ανθρώπινη διάνοια. Γιατί, όπως είπαμε, ο άνθρωπος διατηρεί και διαμορφώνει εμπειρία, αυτε­νεργεί με αυτήν και ρυθμίζει τη συμπεριφορά του. Έτσι, οι ελλείψεις και τα λάθη μέσα στη διάνοιά του δημιουργούν περισσότερες αρνητικές συνέπειες για την πορεία της ζωής του. Από τις πιο άμεσες, όπως είναι η διατάραξη της εσωτερικής ηρεμίας του, με κακούς, ανόητους και λανθασμένους στοχασμούς και από επιπολαιότητα έως και τις πιο έμμεσες, που τροφοδοτούν την αδικία, την πλάνη και τη δυστυχία στους γύρω του και ξανά στον ίδιο.

«Ο λόγος είναι η είσοδος για τον εσωτερικό κόσμο μας και με την κυριαρχία της διανοητικής δραστηριότητας μπορούμε ν’ αποφύγουμε πολλές από τις ανόητες και τις εγωκεντρικές δραστηριότητες, που αποτρέπουν την πιο άμεση αξιοποίηση της ύπαρξης, να δημιουργήσουμε άλλες το ίδιο ευχάριστες, να αλλάξουμε την ποιότητα της θέλησής μας και τον εσωτερικό τρόπο της συμπεριφοράς μας από τις εξωτερικές επιδράσεις. σ. 422 (…) Ένα πολύ μεγάλο μέρος από τις δυσάρεστες, καταστροφικές και απρόσεκτες δραστηριότητές μας και των κακών συνεπειών τους εξαρτώνται από τις λαθεμένες απόψεις μας για τη ζωή, για τις σχέσεις και τις δυνατότητες των πραγμάτων, από τον καθορισμό τους με αβέβαια και ανεπαρκή γνώση, από την έλλειψη προνοητικότητας και γενικά, από τον παραπλανητικό τρόπο που στοχαζόμαστε». σ. 422, 423

Είναι υπαίτιος μόνο ο απατεώνας, όταν με τις πιο ανόητες και παράλογες υποσχέσεις κερδίζει την εμπιστοσύνη μας και κλέβει τα χρήματά μας; Είναι μόνο μερικές επιθυμίες που μας παρασύρουν ή αυτές οι επιθυμίες δημι­ουργούνται και μας παρακινούν με κάποιες απόψεις μας, με κάποιες πλάνες, με κάποια αδικαιο­λόγητη βεβαιότητα ή αβεβαιότητά μας; Για το εξωτερικό δίκαιο της πολιτείας, ο απατεώνας είναι ο μόνος υπαίτιος και μόνο σε αυτόν αναλογεί μία τιμωρία. Από ηθική σκοπιά, στην υπαιτιότητα του απατεώνα μπορεί να συμβάλλει η επιπολαιότητα του θύματος και η συμπεριφορά του με κάποιον τρόπο. Η τιμωρία του είναι η ζημιά και η βλάβη που του «τυχαίνει». Η επιπολαιότητά του δεν προέρχεται μόνο από την έλλειψη γνώσης και από την ατυχία του να μην έχει διδαχθεί. Συχνά προέρχεται από αβάσιμες απόψεις και απρόσεκτους στοχασμούς, που του επιτρέπουν να συντηρεί τις επιθυμίες του, αν όχι να τις δημιουργούν και από την έλλειψη απλής προνοητικής λογικής, με την οποία μπορεί ακόμα και ένας αδίδακτος να αμφιβάλλει, να ζητάει αποδείξεις, εγγυήσεις και να ενεργεί μόνο όταν είναι βέβαιος για το αποτέλεσμα.

Πολλοί πιστεύουν ότι η υπερβολή, η ανόητη κίνηση, η επιπο­λαιότητα σε μερικές στιγμές της συμπεριφοράς ενός ανθρώπου ξεκινάει από μία μόνο λανθασμένη άποψη ή από μία μεμονωμένη έλλειψη γνώσης. Ή αντιθέτως, απορούν για κάποια επιπόλαια λάθη, ενώ δεν έλειπε η γνώση και η εμπειρία. Αυτή είναι η μισή αλήθεια. Συχνά, η έλλειψη της γνώσης και το λάθος εκείνων των στιγμών προέρχονται ή συντηρούνται από το σύνολο των απόψεων, με τις οποίες συντονίζει τις επιθυμίες και τον τρόπο ζωής του. Ο τρόπος που διανοείται, οι απόψεις που διαμορφώνει, τα όσα διατηρεί στο επίκεντρο της προσοχής του επηρεάζουν και ρυθμίζουν διαρκώς τη συμ­περιφορά μέσα κι έξω.

επάνω