Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΖΩΑ

(Από το βιβλίο "Η Θεολογία της Επιστήμης" ©2000, ISBN 960-385-019-5)

Ο άνθρωπος διαθέτει την άμεση δυνατότητα να διατηρεί και να επεξεργάζεται τα δεδομένα των αισθήσεων και να μην περιορίζεται σε αυτά. Τα περισσότερα δεδομένα των αισθήσεων χάνονται αν δεν υπάρχουν τα αντίστοιχα πράγματα, χωρίς τους ίδιους τρόπους επίδρασης και χωρίς τους ίδιους συσχετισμούς μας με το περιβάλλον. Με τη διατηρημένη εμπειρία και τη γνώση των εξωτερικών πραγμάτων μπορεί να καθορίζει και να κατευθύνει τις εξωτερικές πράξεις του και να αυτο­επηρεάζεται, χωρίς εκείνα να είναι παρόντα στις αισθήσεις του και χωρίς να υπάρχουν ή να τον επηρεάζουν πραγματικά. Αυτή η σταθερή δυνατότητα διατήρησης των δεδομένων και επε­ξεργασίας ξεχωρίζει τον άνθρωπο από όλα τα άλλα ζώα, εσωτερικά και εξωτερικά. Διαφορετικά αυτός θα επηρεαζόταν μόνο από έξω του σαν ένα νεκρό πράγμα ή μόνο από τις αισθήσεις σαν ζώο και θα συμπε­ριφερόταν πιο τυχαία, απλά, χωρίς συνέχεια και όχι δημιουργικά.

 

«Η διάνοια σχετίζεται άμεσα με όλες τις γνωστικές δραστηριότητες από την αρχή τους με την πρώτη αίσθηση και είναι η ουσία της ζωής, ο λεγόμενος εσωτερικός κόσμος. (401) (…) Δεν υπάρχει πρώτα η ζωή ή μία αδιανόητη εσωτερική ύπαρξη και μετά η γνώση. Ούτε μπορεί να διαμορφωθεί εσωτερικός κόσμος χωρίς καμία γνώση, γιατί αυτά τα δύο είναι ταυτόσημα, αλλη­λο­εξηγούνται και το ένα χωρίς το άλλο δεν υπάρχει. Η γνώση δε βρίσκεται μόνο με τη μορφή των δια­μοιρασμένων αφηρημένων εννοιών στις λέξεις και στα σύμβολα. Είναι η ουσία του εσωτερικού κόσμου, την οποία εξωτερικεύουμε με ήχους και με όλες τις πράξεις. Με τη δυνατότητα της διατήρησης των εξωτερι­κευμένων και απο­σπασματικών εννοιών διαμέσου της γλώσσας αυτός μπορεί να αυτο­διαμορφώνεται. (257)

«Όταν κάποιος διαπιστώνει αποσπασματικά τη διαφορά του ανθρώπινου εσωτερικού κόσμου από εκείνον των άλλων ζώων, χωρίς να γνωρίζει πως εξηγείται να είναι έτσι διαφορετικός, σχηματίζει ανόητες απόψεις. Όπως, ότι μέσα του βρίσκεται μια πνευματική ουσία, ότι δημιουργήθηκε για ένα ξεχωριστό σκοπό, ότι η δυνατότητά του να γνωρίζει είναι σταθερά η ίδια από την ώρα που γεννήθηκε και ότι μπορεί να υπάρχει ζωή-ψυχή χωρίς καμιά γνώση. Η γνώση δε βρίσκεται μόνο με τη μορφή των δια­μοιρασμένων αφηρημένων εννοιών στις λέξεις. Είναι η ουσία του εσωτερικού κόσμου μας, την οποία εξωτερικεύουμε με ήχους και με πράξεις. Με τη γλωσσική δυνατότητα να διατηρούμε και να συγκεν­τρώνουμε γνώση για τα πράγματα και για τις δυνατότητές μας ανάμεσά τους, μπορούμε να καθο­ρίζουμε άμεσα και δημιουργικά τις εξωτερικές πράξεις μας. Χωρίς εκείνα να είναι όλα στις αισθήσεις μας, χωρίς να υπάρχουν πραγματικά και χωρίς να μας επηρεάζουν άμεσα » (40)

 

«Ο λόγος, για τον οποίο δεν αναγνωρίζεται η άμεση διανοητική δρα­στηριότητα ή η γνώση σαν ουσία της ζωής και ξεχωρίζεται σαν ένα μόνο από τα πολλά γνωρίσματα του εσωτερικού κόσμου, ο λόγος είναι ότι περιορίζουμε την έννοια της γνώσης στα πιο αφηρημένα νοήματα της γλώσσας. Ενώ η γνώση είναι η γλώσσα της πραγματικότητας, η οποία μέσα στο σχετικό χρόνο αρχίζει σαν ελλιπής, εξωτερική και περιορισμένη από τις αισθήσεις».*  (259)  [1]

 

Σχεδόν όλες οι δραστηριότητες του ανθρώπου και η διάθεσή του δημιουρ­γούνται και επηρεάζονται διαρκώς από τη διατηρημένη εμπειρική γνώση του και από τους στοχασμούς του πάνω σε αυτήν. Και όχι μόνο αυτό, αλλά ως το σημείο να συμπεριφέρεται και να ενεργεί περισ­σότερο επηρεασμένος από το έσω του παρά από εκείνα, τα οποία αντιλαμβάνεται πραγματικά έξω του. Το μέσα μας, η εμπειρία και ο τρόπος που διανοούμαστε δεν παύει να μας επηρεάζει ούτε στην ανα­παραγωγική μας πράξη.

Ακόμα και όταν επιθυμούμε να ηρεμήσουμε απο­σπασμένοι από τις καθημερινές δραστη­ριότητές μας σε έναν ήσυχο τόπο, χωρίς να στοχαζόμαστε τίποτε, ακόμα και αυτό για να το επιτύχουμε πρέπει να χρησιμο­ποιήσουμε την εμπειρία μας, να διανοηθούμε και να «αφαιρεθούμε» από πολλές αισθητές επιδράσεις. «Η σχετική έλλειψη δημιουργικών και πολλών αυτο­καθορισμένων δρα­στηριοτήτων από τα ζώα και ο περιορισμός της συμπεριφοράς τους στην πιο άμεση αντίληψή τους είναι η εμπειρική απόδειξη για τη σημασία της λογικής δυνατότητας να συγκεντρώνουμε τη γνώση, να στοχαζόμαστε πάνω της και να καθορίζουμε τις πράξεις μας». (352)

«Η διαμόρφωση του εσωτερικού κόσμου με την ελλιπή γνώση της εξωτερικής πραγματικότητας, οι λαθεμένες και οι αβάσιμες διαπιστώσεις, ο καθορισμός της συμπεριφοράς με ανεπαρκή, παρα­μορφωμένη και αναξιόπιστη γνώση, η απρόσεκτη χρησιμοποίηση της γλώσσας έχουν σαν γενική συνέπεια να ζούμε απο­προσανατο­λισμένοι και εγωκεντρικά από τη γέννηση έως το θάνατο. Γνώση και λογική χωρίς ηθική είναι άσκοπη και παρα­πλανητική, ηθική χωρίς γνώση είναι αβάσιμη και ανεπαρκής (355) (...)  Όταν λέμε «ο άνθρωπος είναι ζώο λογικό», αυτό δε σημαίνει ότι δεν κάνει λάθη, ότι δεν αγνοεί και ότι δεν πράττει επηρεασμένος από την πλάνη και την άγνοια» (40,354)

«Αν όταν στοχεύουμε να πούμε την αλήθεια, να την ανα­καλύψουμε, να μην κάνουμε λάθη, είναι συχνά δύσκολο έως αδύνατο αυτό να γίνει, τότε να δια­νοηθούμε πόσο διαστρέφεται η διάνοια μας, όταν δεν είμαστε φίλοι της αλήθειας, όταν δεν προβληματι­ζόμαστε για τη συμφωνία μας με αυτήν και δεν είναι στον τρόπο ζωής μας η αναζήτηση και η ανάδειξή της. Οι πλάνες, οι αβάσιμες διαβεβαιώσεις, η πίστη σε άτοπες απόψεις, η ασυνεννοησία, οι παρα­μορφωμένες έννοιες μας για τη ζωή, τους ανθρώπους, για την πραγ­ματικότητα, για το «καλό» και το «κακό», όλος αυτός ο διανοητικός απο­προσανατολισμός δεν είναι μόνο η αιτία να χάσουμε το νόημα της ζωής μας, αλλά και συνέπεια από τον απο­προσανα­τολιστικό τρόπο ζωής». (47)