ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ

Η ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

HTML ΣΕΛΙΔΑ 11

Όπως γίνονται λάθη από την ανεπίτρεπτη γενικότητα των εννοιών, έτσι γίνεται και το αντίθετο λάθος, ν’ απο­κρύπτουμε τα κοινά στοιχεία πολλών πραγμάτων, συγκεν­τρώνοντας πολλές συγγενικές ή ειδικότερες έννοιες μέσα σε πολλές διαφορετικές λέξεις. Είναι συνηθισμένο να γίνονται διαπιστώσεις για μικρότερο αριθμό πραγμάτων απ’ όσο μας επιτρέπεται ή ν’ ανακαλύπτονται σχέσεις ανάμεσα σε πράγματα, για τα οποία είχαμε προ­καταλάβει ότι δεν συνδέονται.

Όταν λ.χ. λέμε σε κάποιον, πως η ζωή του θα ήταν διαφορετική αν είχε γεννηθεί σ’ ένα διαφορετικό τόπο ή από μία διαφορετική πράξη του στο παρελθόν, αυτή είναι μία αξιόπιστη διαπίστωση, η οποία μπορεί να γίνει για ανα­ρίθμητους άλλους. Παλαιότερα, έτσι περιόριζαν την έννοια της ουσίας στα χημικά στοιχεία, αντι­παρέθεταν την ενέργεια με την ύλη, το φως δεν ήταν ένα μέρος της ηλεκτρο­μαγνητικής ακτινοβολίας, η ψυχή ήταν ανεξάρ­τητη αν όχι διαφορετική από την υλική βιο­σύνθεση, η φυσική πιο άσχετη από τη χημεία…και η αισθη­τικότητα δεν ήταν ένας άλλος τρόπος της διάνοιας.

Πολύ συχνά διατυπώνουμε τις ίδιες γενικές αλήθειες με άλλα διαφορετικά λόγια και οι εξειδικευμένοι ανα­καλύπτουν τις μερικές περιπτώσεις, ύστερα από μεγάλη διάρκεια αναζήτησης και με πολύ κόπο. Δεν είναι τυχαίο, που ο άνθρωπος μπορεί να διανοείται και να δια­μορφώνει απόψεις για πράγματα που ξεπερνούν την εμπειρία του, για τα πιο μακρινά, τα πιο μεγάλα και τα πιο μικρά, για τα αόρατα και για όλο το Σύμπαν. Και οι φιλό­σοφοι δεν ήταν τόσο παρα­πλανημένοι και ξερο­κέφαλοι, όσο φαίνεται από τις ασυνέπειες, τα λάθη και τις διαφορές τους.

Αναρίθμητες συγγενικές λέξεις εκφράζουν το ίδιο πράγμα από άλλη οπτική γωνία, με διαφορετικές σχέσεις και συμπεριφορά. Μάνα ως προς το παιδί, γιαγιά προς το εγγόνι, κόρη η ίδια προς τους δικούς της γονείς, γυναίκα προς τον άνδρα, άνθρωπος προς το ζωικό βασίλειο, μητέρα με διαφορετική λέξη. Όταν έχουμε παρα­κολουθήσει πώς ένα και το ίδιο πράγμα μπορεί να ενεργεί με διαφορετικούς τρόπους, να μετα­μορφώνεται και να περνάει από διάφορες φάσεις, τότε οι διαφορετικές λέξεις δεν μας μπερδεύουν. Αντιθέτως, μας αποκαλύπτουν τις δυνατές αποκλίσεις και τις πιθανές διασυνδέσεις τους. Όταν, όμως, έχουμε ονομάσει διαφορετικά και τυχαία ένα πλήθος πραγμάτων, χωρίς να έχουμε προσέξει προ­ηγουμένως όλους τους τρόπους, που εκείνα συνδέονται και εξελίσσονται, τότε οι λέξεις προκαλούν αυταπάτες. Σαν χιλιάδες καθρέφτες που αντανακλούν αυτό το οποίο θέλουμε να πλησιάσουμε. Το νόημα αυτών των λέξεων ίσως να είναι αρκετό για να προσδιορίσουμε κάτι ανα­γνωρίσιμο και το όνομα βοηθάει στην αρχειοθέτηση. Είναι ωστόσο, αβάσιμα επιλεγμένο και αποσπασμένο και αυτό προκαλεί λανθασμένες εντυπώσεις, ανύπαρκτες αντιθέσεις, ανόητες απορίες και δια­στρεβλωμένες απόψεις.

Αυτή η ποικιλία στο λεξιλόγιο και οι λεπτές διαφορές των νοημάτων μπορεί να εμπνέουν τους λογοτέχνες και τους φιλό­σοφους και να προσφέρουν διέξοδο στην εκφρα­στικότητά τους. Εύκολα όμως, προκαλούν σύγχυση και παρα­πλάνηση στη συνεπή διαμόρφωση των απόψεών μας και εύκολα χάνεται η επαφή με τα πράγματα. Φανταστείτε πόσο ανώμαλοι γίνονται οι γραμ­ματικοί και συν­τακτικοί κανόνες για τη θεωρητική αναζήτηση, όταν επιτρέπουν να εκφράσουμε σαν ουσιαστικό (ή σαν ένα συγκεκριμένο πράγμα) κάτι που πραγματικά υπάρχει μόνο σαν ενέργεια ή με πιο πολύπλοκο τρόπο (λ.χ. η ψυχή). Το ίδιο όπως όταν διαχωρίζουμε τα άψυχα πράγματα σε αρσενικά και σε θηλυκού γένους ή όταν άσχετα πράγματα έχουν παρόμοια ονομασία και ίδια πράγματα ονομάζονται τελείως αντίθετα, χωρίς να φαίνεται από τις λέξεις η ομοιότητά τους.

 

 

Ένα από τα πιο ξεχωριστά παραδείγματα ασυνέπειας από αβάσιμη χρήση των εννοιών στο χώρο της Επιστήμης είναι η χρήση του όρου «δύναμη» με υπονοούμενη την άπειρη ταχύτητα μετάδοσής της. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με αβάσιμη αποδοχή της άπειρης ταχύτητας αλλά βλέπουμε ακόμα, πως η εμπειρία μπορεί να μας εξαπατήσει, όταν προέρχεται από άγνωστα φαινόμενα και όταν είναι δύσκολο να μετρηθούν. Η σύγχρονη φυσική έπεσε σε περιπέτειες από την αβάσιμη αποδοχή της άπειρης ταχύτητας μετά­δοσης ορισμένων δυνάμεων και οι επιστήμονες με μεγάλη καθυ­στέρηση και με έκπληξη ανακαλύπτουν την ανακρίβεια προ­γενέστερων θεωριών, οι οποίες ήταν τυφλά αποδεκτές επί μερικούς αιώνες. Όλοι οι τύποι και οι υπολογισμοί, οι σχετικοί με τη μετάδοση της δύναμης, με την ταχύτητα, την επιτάχυνση δεν είναι συνεπείς για όλα τα φαινόμενα και ακόμα διορ­θώνονται. Η έννοια του χρόνου έχει γίνει πολύ ρευστή αγγίζοντας τα όρια της τρέλας.

 

 

Στην επιστήμη μεταχειρίζονται όρους και νοήματα, τα οποία οδηγούν μόνα τους από τον ένα ειδικό γνωστικό χώρο στον άλλο και εκτός αυτού. Είναι όροι και έννοιες για φαινόμενα, τα οποία δεν είναι ξεκομμένα από άλλα πράγματα και φαινόμενα και τα οποία ξεφεύγουν από τα προ­καθορισμένα όρια του γνωστικού χώρου που διεκδικούν. Όχι λίγες φορές, ασαφείς έννοιες χρησιμο­ποιήθηκαν επιπόλαια και οδήγησαν σε αδιέξοδα κορυφαίους επι­στήμονες. Σε αυτές τις περι­πτώσεις, δικαιο­δοτούμαστε να ανα­φερθούμε «παρά­πλευρα» σε ζητήματα της αρμοδιότητάς τους και να εισχωρή­σουμε σαν διωγμένοι στο χώρο που εκείνοι έχουν εξοικειωθεί, όπως εκείνοι τον υπερ­βαίνουν σαν πειρατές. Η γλώσσα για τις επιστήμες είναι το κοινό διάμεσο της δημιουργίας και της ανά­πτυξής τους, όπως είναι ο κορμός για το δέντρο. Για παράδειγμα, οι πιο συχνές λέξεις που χρειάζονται για τη σύνδεση αυτών που ονομάζονται υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο σε μια πρόταση, όπως τα ρήματα "είναι" και "έχει", οι προθέσεις και οι σύνδεσμοι. Συχνά για να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις λέξεις θα έπρεπε να έχουμε γνωρίσει καλά, μετά από επιστημονική έρευνα. Αλλά χωρίς αυτές τις συνδετικές λέξεις δεν μπορούμε να σκεφτούμε, να εκφραστούμε και να επικοινωνήσουμε σε πλήθος περιπτώσεων και καθημερινά. Το νόημα σε μια μόνο λέξη μπορεί να ακυρώνει ένα πλήθος σκέψεων και εκτιμήσεων, που συνδέονται με το νόημα αυτής.

 

(Οι προηγούμενες σελίδες για την αρχή της γνώσης και την αξιοπιστία της περιέχουν θεωρία και σκέψεις από το αρχικό βιβλίο με τον τίτλο "Η Θεολογία της Επιστήμης" ISBN 960-385-019-5, ©2000. Με αυτή την εξήγηση για την αρχή της γνώσης και τη δυνατότητα να σκεφτούμε πράγματα που δεν έπεσαν στη δική μας αντίληψη, μετά ακολούθησε μια κοσμολογική θεωρία με ορθολογικές σκέψεις και με τις πιο γενικές έννοιες. Το πρώτο μέρος του βιβλίου προετοίμαζε ψυχολογικά τον αναγνώστη και ενίσχυε την άποψη, ότι μπορούμε να μιλήσουμε για το σύμπαν και να βγάλουμε σημαντικά συμπεράσματα μέσα από κοινές και τοπικές παρατηρήσεις. Με αυτή την απλή και προσγειωμένη λογική για την ύπαρξη κοινών και σταθερών στοιχείων στα διάφορα πράγματα μπορούμε να εξηγήσουμε και να συμπεράνουμε επιτυχώς ένα πλήθος διαφορετικών φαινομένων...)

Δεν έχουμε ανάγκη να γνωρίσουμε ένα προς ένα το κάθε μόριο της ύλης ή τον κάθε άνθρωπο για να γνωρίσουμε μερικά από τα στοιχεία και τις δυνατότητες του καθενός και δεν απελπιζόμαστε από την ύπαρξη της μεγάλης ποσότητας αυτών των πραγμάτων. Για τον ίδιο λόγο, μπορούμε να στοχαστούμε για το Σύμπαν, χωρίς να χρειάζεται να γνωρίσουμε ή ν’ αντιληφθούμε το κάθε μέρος του. Μπορούμε να το περιγράψουμε και να το αιτιο­λογήσουμε με ορισμένες αφηρημένες έννοιες, χωρίς να δείξουμε τα περισσότερα από τα στοιχεία και τις δυνατότητές του. Ωστόσο, αυτή η ελάχιστη γνώση μπορεί να είναι εύστοχη και με δυνατότητα αναλυτικής ανάπτυξης. 

Back To Topεπάνω

 

πίσω   σήμα cosmo-ethic   πίσω

 

 

> Σχετικές σελίδες <

ΠΡΑΓΜΑΤΑ & ΛΕΞΕΙΣ 1 | ΠΡΑΓΜΑΤΑ & ΛΕΞΕΙΣ 2  | ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΖΩΑ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ 1 | ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ 2 | ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ 3

ΓΝΩΣΗ & ΕΜΠΕΙΡΙΑ | ΟΙ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ | ΝΟΗΣΗ & ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ | ΓΝΩΣΗ ΧΩΡΙΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ? | ΛΕΞΕΙΣ & ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ

Η ΑΠΛΗ ΛΟΓΙΚΗ | ΣΚΕΨΗ & ΕΜΠΕΙΡΙΑ | ΓΝΩΣΗ & ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ; | ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ & ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΠΟΣΟ ΑΞΙΟΠΙΣΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΣΚΕΨΗ ΜΑΣ; | ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΟΥ

ΑΠΟΡΡΙΨΗ | ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ & ΘΡΗΣΚΕΙΑ | ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΖΩΗ | ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ & ΔΙΑΝΟΙΑ

 

 

the-background