Φιλοσοφία και Ζωή | Τι είναι η Φιλοσοφία

Ανακαλύπτεις τώρα τη Φιλοσοφία;

Σε σχολικό βιβλίο με τίτλο "ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ" διάβασα (κάποτε) τα εξής στις πρώτες σελίδες του:

"Ενώ δηλαδή οι επιστήμονες, οι καλλιτέχνες και οι θεολόγοι είναι σε θέση να προσδιορίσουν το είδος της γνώσης και των πληροφοριών που μπορούν να μας προσφέρουν, δεν ισχύει το ίδιο με τους φιλοσόφους"

Λίγο πιο κάτω: "Ποια είναι όμως η ιδιαίτερη πληροφόρηση που μας παρέχει η φιλοσοφία; Και, πρώτα από όλα, σε τι συνίσταται η διαφορά μεταξύ της φιλοσοφικής και της επιστημονικής γνώσης;"

Για να ακολουθήσει η απάντηση: "Ο στόχος των επιστημόνων είναι η διερεύνηση της πραγματικότητας(...) Σε αντίθεση προς τους επιστήμονες που επιχειρούν να αποδείξουν τι υφίσταται στην πραγματικότητα, οι φιλόσοφοι προσπαθούν να μας δείξουν τι θα μπορούσε να ισχύει στην πραγματικότητα(...) Το ενδιαφέρον των φιλοσόφων δεν εστιάζεται στο να αποδείξουν αν κάτι που μπορεί να σκεφτεί κανείς αντιστοιχεί επίσης στην πραγματικότητα. Τους αρκεί εκείνο που μπορεί να σκεφτεί κάποιος να είναι δυνατό να υποστηριχθεί λογικά"

Αμέσως πιο κάτω πλησιάζει να πει το πιο σωστό, αλλά και πάλι εκτρέπεται: " Οι φιλόσοφοι δε μένουν σε ό,τι έχει παγιωθεί ως πραγματικό και ισχύει κατά γενική ομολογία, αλλά ανατρέποντας το, επιζητούν (κλπ)."

Πιο κάτω σε αυτό το σχολικό βιβλίο διαβάζουμε μία πρόχειρη απάντηση του συγγραφέα, χρησιμοποιώντας τα λόγια ενός γνωστού φιλόσοφου. Ο άνθρωπος ενδιαφέρεται για ανύπαρκτα πράγματα... Παρόλα αυτά συνεχίζει και υποδιαιρεί τη φιλοσοφία στους γνωστούς κλάδους της ανάλογα με το αντικείμενο, παρά το φανταστικό προσανατολισμό της.

2 ΣΕΠ 07

Θα είχε ενδιαφέρον και μεγάλη πλάκα να ακούγαμε ένα μαθητή να ρωτάει τον καθηγητή του: Γιατί κύριε καθηγητή η φιλοσοφία διδάσκεται στα σχολεία αφού δεν μας μαθαίνει για την πραγματικότητα και φορτώνεται το μυαλό μας με τα σενάρια και τις υποθέσεις των φαντασιόπληκτων;

Πραγματικά, αυτό που καταλάβαινε κάποιος από την εισαγωγή του συγκεκριμένου βιβλίου φιλοσοφίας που διδασκόταν επίσημα από το κράτος στα σχολεία είναι ότι η φιλοσοφία γίνεται από τους τρελούς και τους χαμένους! Και επειδή όπως λέει μία γνωστή λαϊκή ρήση "από παιδί και από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια", αυτός είναι ο λόγος που χρειάζεται η φιλοσοφία.

Δεν θυμάμαι να έχω διαβάσει ποτέ βιβλίο φιλοσοφικού περιεχομένου, οποιασδήποτε εποχής και εθνικότητας, το οποίο να προσβάλει έτσι προκλητικά τους παρατηρητές της άγνοιας και της ανθρώπινης αδυναμίας και τολμηρούς ερευνητές για την προέλευση του κόσμου, που ονομάστηκαν "φιλόσοφοι". Μέσα σε δύο σελίδες, ένα σχολικό βιβλίο προσδιόρισε με ξεκάθαρο τρόπο την πιο άδικη και αποκρουστική έννοια της Φιλοσοφίας! Άδικη όσο η καταδίκη του Σωκράτη, αυτού του μέγα Φιλόσοφου που πήγε να καλλιεργήσει την αμφιβολία για τους φανταστικούς θεούς και τα ιερά της εποχής του και να θεμελιώσει την ηθική με τη δύναμη της σκέψης και του διαλόγου.

Θα προσπερνούσα με χαμόγελο μια τέτοια άποψη για τη Φιλοσοφία, εάν αυτή δεν ήταν σε βιβλίο, όπου το κράτος διδάσκει επίσημα τους νέους μαθητές και αν εγώ ο ίδιος σαν μαθητής δεν είχα κινδυνέψει να σιχαθώ το βιβλίο! Η περιφρόνηση για τη φιλοσοφική σκέψη και οι απαξιωτικές απόψεις για το ρόλο της φιλοσοφίας δεν αποτελούν έκπληξη, αφού δεν εκφράστηκαν τώρα για πρώτη φορά και πολλοί συμφωνούν με αυτές. Με αυτή την αφορμή να ξανασκεφτούμε για τον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο της Φιλοσοφίας στη καθημερινή ζωή μας και να πούμε στους μαθητές ότι τα βιβλία που διδάσκονται -πολλές φορές με υπεροψία και αυστηρότητα- δεν απηχούν πάντα την πραγματικότητα.

Η αρχική εντύπωση που προκαλεί σε μένα η ανάγνωση των πιο πάνω αποσπασμάτων είναι ότι ο συγγραφέας του βιβλίου είχε μία καθαρά επαγγελματική σχέση με τη Φιλοσοφία και δεν ανέδειξε το σημαντικό ρόλο της για τη σκέψη και τη ζωή, από ανησυχία μήπως τον περιγελάσουν οι φίλοι του ή από τη δική του αδιαφορία. Από μία πολύ γρήγορη ματιά πιο πέρα στο βιβλίο, δεν μπορώ να πω ότι γράφθηκε εξ ολοκλήρου έτσι διαστρεβλωμένα και με παραποίηση της ιστορίας ή ότι υπήρχε τέτοια πρόθεση. Είναι μία σύντομη ιστορική αναδρομή, που έχει γίνει παρόμοια από πολλούς συγγραφείς και δεν χρειαζόταν να σκεφτεί κάποιος ιδιαίτερα ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΑ για να το γράψει. Χρειαζόταν να σκεφτεί "παπαγαλίστικα". Εκεί όμως, που ο συγγραφέας του χρειάστηκε να σκεφτεί δημιουργικά για να διδάξει στους νεαρούς μαθητές τι είναι η Φιλοσοφία, εκεί η σκέψη του αποδείχθηκε επιτυχημένα καταστροφική...

Πριν αναφερθώ στη σημασία της Φιλοσοφίας, θα απαντήσω στα παραπάνω αποσπάσματα και στον συγγραφέα τους με την προσωπική εμπειρία μου και χωρίς θεωρίες. Ήμουν μαθητής Λυκείου και επηρεασμένος από ορισμένες άσχημες προσωπικές εμπειρίες, όταν μόλις είχα αρχίσει να αναρωτιέμαι για τον προορισμό της ζωής και του Σύμπαντος και να κάνω τις πρώτες "απογειωμένες" σκέψεις. Από τότε εξέφραζα μία άποψη, που έγινε "ηθικό αξίωμα" στη δική μου ζωή. "Καλύτερα στην πραγματικότητα δυστυχισμένος, παρά με αυταπάτες και ευτυχισμένος" είχα πει σε καλό συνομήλικο φίλο εκείνων των χρόνων. Προφανώς, αναγκάστηκα τότε να κάνω αυτή τη σκέψη διότι προτιμούσαν άλλες συζητήσεις στην παρέα και δεν συμφωνούσαν μαζί μου. Δεν ήταν μόνο η περιέργεια που με παρακινούσε σε φιλοσοφικές σκέψεις, ούτε μόνο η ευχαρίστηση από τη θεωρητική αναζήτηση, αφού τότε, ακόμα δεν γνώριζα τι είναι η φιλοσοφία. Σε φιλοσοφικές σκέψεις και αναζητήσεις με παρακινούσαν ακόμα οι παρατηρήσεις στις ανθρώπινες σχέσεις, στην ανθρώπινη συμπεριφορά, οι δυσκολίες της ζωής που αντιλαμβανόμουν ή βίωνα και η ανάγκη να δώσω λύσεις σε προβλήματα και απαντήσεις, από τις οποίες προσδοκούσα να κάνω πιο όμορφη τη ζωή μου. Με λίγα λόγια, "δεν έκανα την πλάκα μου" ούτε επιθυμούσα να εντυπωσιάσω με τις σκέψεις μου, κάτι το οποίο ήταν σχεδόν αδύνατο να συμβεί τότε. Μήπως ήμουν εγώ ο χαζός η εξαίρεση, που έκανα φιλοσοφικές σκέψεις για να πλησιάσω στην πραγματικότητα και για να την αλλάξω, ενώ οι αληθινοί και οι μεγάλοι Φιλόσοφοι σκέφτονται με αδιαφορία για την επίγεια πραγματικότητα;

δείκτης Το σχολικό βιβλίο, από το οποίο πήρα την αφορμή για να συμπεριλάβω αυτές εδώ τις σελίδες κάτω από τον τίτλο ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, δεν δίδαξε σωστά τους μαθητές τον προορισμό και τη σημασία της Φιλοσοφίας. Ο συγγραφέας εκείνου του σχολικού βιβλίου εξέφρασε μία λανθασμένη και μειονεκτική άποψη για τη Φιλοσοφία και ευτυχώς που τα σχολικά βιβλία αλλάζουν. Αντιθέτως, η άποψη για τη Φιλοσοφία, όπως εκφράζεται εδώ σε αυτές τις σελίδες, είναι παρόμοια και κοντά στις απόψεις των περισσότερων καθηγητών της φιλοσοφίας.

Διαβάστε λίγα μικρά αποσπάσματα από ένα (προηγούμενο) σχολικό βιβλίο (Γ' Λυκείου, Κ. Κατσιμάνη - Ε. Ρούσσου) με τον τίτλο "Φιλοσοφία" για να δείτε πόσο άστοχος υπήρξε ο συγγραφέας του άλλου βιβλίου :

"Αλλά το "φιλοσοφείν" δεν είναι μόνο βασική προϋπόθεση για μια σωστή αντιμετώπιση των ανθρώπινων προβλημάτων. Είναι, ταυτόχρονα, και πρωταρχικό στοιχείο πνευματικής γνησιότητας. Χάρη σε αυτό, ο άνθρωπος βγαίνει από τα στενάχωρα πλαίσια της συμβατικότητας και απαλλάσσεται από τις κοινοτοπικές και αβασάνιστες αλήθειες που έχουν γενικότερα υιοθετηθεί"

Παρακάτω γράφει για την "απόσχιση" των ιδιαίτερων επιστημών (λ.χ. κοινωνιολογία, ψυχολογία κ.α.) από τον κορμό της Φιλοσοφίας και την αυτονόμησή τους.

"Μήπως όμως αυτή η προϊούσα αποψίλωση της φιλοσοφίας σημαίνει πως η τελευταία δεν έχει πια λόγο να υπάρχει; Η απάντησή μας θα είναι απερίφραστα αρνητική (...) Οι επιμέρους επιστήμες ούτε ενδιαφέρονται, αλλά ούτε και μπορούν να προσφέρουν στον άνθρωπο μια γενική εικόνα για τον κόσμο και τη ζωή, ικανή να τον απαλλάξει από το πνεύμα της μονομέρειας και να του προσφέρει βαθύτερη θεωρητική ικανοποίηση".

Τέλος σημειώστε και την εύστοχη παρατήρηση, την οποία ο συγγραφέας του σχολικού βιβλίου "Φιλοσοφία" κατέγραψε στις πρώτες σελίδες, κάτω από την εικόνα ενός μικρού παιδιού που σκύβει σκεπτικό έξω από το παράθυρο του σπιτιού :

"Τα παιδιά είναι ανοιχτά στα προβλήματα του κόσμου και η παρθενική ματιά τους τα κάνει να απορούν και να αναρωτιούνται, την ίδια στιγμή που οι μεγάλοι νιώθουν πολύ άνετα με το "primum vivere deinde philosophari" (πρώτα να ζούμε και μετά να φιλοσοφούμε), που τους το δίδαξε η ζωή. Χωρίς αμφιβολία, η απορία και τα ερωτηματικά δεν αρκούν για να φιλοσοφήσει κανείς. (...) Κανένας όμως ώριμος δε θα μπορέσει ποτέ να επιδοθεί γόνιμα στη φιλοσοφία όσο δεν απαλλάσσεται από την ρουτίνα και τη συμβατικότητα, δηλαδή όσο δεν "ξαναγίνεται παιδί", κατά κάποιο τρόπο, ώστε να ξαναρχίσει να βλέπει γύρω του προβλήματα και να κατακλύζεται από ερωτηματικά".

Ένα ακόμα σχολικό βιβλίο που συνοψίζει, παραθέτει και παρουσιάζει με λογική σειρά το ζήτημα τι είναι φιλοσοφία, όμορφα και κατανοητά ήταν το εξής >>>

Η Φιλοσοφία ως αναζήτηση της αλήθειας ήταν από τα αρχαία χρόνια σημαντική για την κατανόηση της αντικειμενικής πραγματικότητας αλλά και γενικότερα για την πνευματική απελευθέρωση από πολλές πλάνες και εξακολουθεί να είναι το ίδιο χρήσιμη. Σε αυτές τις σελίδες θα περιοριστούμε σε ελάχιστες σκέψεις και απόψεις για να δοθεί μια αφορμή στον αναγνώστη να ψάξει μόνος του το παρελθόν της Φιλοσοφίας. Μπορεί να ψάξει σε παλαιότερα βιβλία ή σε βιβλία πιο πρόσφατων εκδόσεων, στον περιοδικό τύπο και εύκολα στο Διαδίκτυο και θα ανακαλύψει την αόρατη δύναμη της φιλοσοφικής σκέψης για την κριτική και πολύπλευρη γνώση της πραγματικότητας.

Ο καθηγητής Αναστάσιος Γιανναράς σημείωσε από τις παραδόσεις του προς τους φοιτητές κατά το Ακαδημαϊκό έτος 1975-1976 :

"Η αξία της φιλοσοφίας δεν έγκειται τόσο στην απόκτηση γνώσεως, αλλά στη συνεχή κριτική και στη διόρθωση των τυπικών και πραγματικών προϋποθέσεων της γνώσεως. (25) ... Αλλά και σήμερα δεν είναι ένας και δυο οι επιστήμονες και επιστημολόγοι, που προέρχονται μάλιστα από τις τάξεις των φυσικών επιστημών ή έχουν ασχοληθεί με αυτές, που δέχονται ότι ανάμεσα στη φιλοσοφία και την επιστήμη υπάρχει πάντα ένα κοινό σημείο: η α ν α φ ο ρ ά σ τ ο π ρ α γ μ α τ ι κ ό. "Αλλά οι προθέσεις και οι σκοποί τους είναι ακριβώς οι ίδιοι; " ερωτά ο Gonseth, σύγχρονος ελβετός επιστημολόγος. Ουσιαστικά θάλεγε κανένας, ναι. Δεν μπορεί όμως κανένας ν' αμφισβητήσει, ότι η πειραματική επέμβαση των φυσικών επιστημών στη φύση δημιουργεί προβλήματα που επιβάλλουν αναθεώρηση της φιλοσοφικής σκέψεως που τείνει προς την αφαίρεση. (...) Άλλωστε είναι παραδεδεγμένο ότι η φιλοσοφία και η επιστήμη δεν ασχολούνται με δυο διαφορετικές πραγματικότητες, αλλά με μια και την αυτή".

Η άποψη που διατυπώνεται εδώ για το ρόλο της φιλοσοφίας ίσως φανεί υπερβολικά θετική, αλλά την ίδια εκτίμηση έχουν εκφράσει πολλοί γνωστοί συγγραφείς. Ο καθηγητής Ευτύχης Μπιτσάκης έχει γράψει στο βιβλίο του "Διαλεκτική και νεώτερη φυσική":

"Η φιλοσοφία αποσκοπεί στην αναζήτηση των γενικών νόμων της πραγματικότητας. Η φιλοσοφία διακρίνεται από τις ειδικές επιστήμες και, ταυτόχρονα, είναι επιστημονική, για πολλούς λόγους: έχει ένα συγκεκριμένο αντικείμενο: προσπαθεί να εξαγάγει και να διατυπώσει τους νόμους αυτού του αντικειμένου' χρησιμοποιεί τις μεθόδους των επιστημών, ή τουλάχιστον, όσες είναι εφαρμόσιμες στην περιοχή της' έχει ένα συγκροτημένο σώμα από γνώσεις' έχει μια ιστορία, όπως οι επιστήμες (...) η φιλοσοφία μπορεί να υποστεί τη δοκιμασία της πράξης (...) Αλλά αν η φιλοσοφία είναι ποιοτικά διαφορετική από τις επιστήμες, την ίδια στιγμή βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση με αυτές". σελ. 344

Ο Ιάσων Ευαγγέλου (ψευδώνυμο του Ευαγγέλου Ευαγγελίου) στο εγκυκλοπαιδικό βιβλίο του με τίτλο "Ο Ενισμός", όπου παρουσιάζει συστηματικά την ιστορία της φιλοσοφικής σκέψης στο μονιστικό της προσανατολισμό, αναφέρει γενικά για τη φιλοσοφία:

"Η Φιλοσοφία είναι μια καθολική επιστήμη που ερευνά τις πρώτες αρχές και τις αιτίες όλων των όντων καθώς και τον έσχατο λόγο' κι ακόμα, αναζητάει το νόημα της ζωής. Είναι δηλαδή η γενική επιστήμη που επιχειρεί να συλλάβει μια ενιαία θεωρία για τα όντα, τον κόσμο και τη ζωή, τόσο μέσα στο χώρο της φύσης όσο και μέσα στο χώρο των αξιών" σελ17

Ο Martin Heidegger έγραφε μεταξύ άλλων για το ρόλο της φιλοσοφίας: "Οι παρανοήσεις, από τις οποίες η φιλοσοφία σταθερώς περιβάλλεται, δημιουργούνται κυρίως από τους ανθρώπους του είδους μας, δηλ. από τους καθηγητές της φιλοσοφίας. Των οποίων η συνήθης, αλλά και δικαιολογημένη, καθώς και χρήσιμη δουλειά τους είναι η μεταβίβαση της φιλοσοφικής γνώσης του παρελθόντος, σαν τμήμα της γενικής παιδείας. Πολλοί υποθέτουν πως τούτο είναι η φιλοσοφία, ενώ στην καλύτερη περίπτωση πρόκειται για την επιστήμη της φιλοσοφίας".

δείκτης * Πόσο χρήσιμη είναι η φιλοσοφία στη ζωή μας και η ιστορική προσφορά της φιλοσοφικής σκέψης στην έρευνα του κόσμου είναι το περιεχόμενο ενός βιβλίου που θα χρειαστεί βελτίωση. Μερικές ιστοσελίδες της προηγούμενης έκδοσης (και της τοποθεσίας kosmologia.gr) σχετικά με το τι είναι Φιλοσοφία αφαιρέθηκαν από την παρούσα τοποθεσία. Παραμένουν όμως όλες οι ιστοσελίδες με σκέψεις και αποσπάσματα από φιλοσοφικά έργα. >>>

Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός και νεο-έλληνες. (Ένας πληθυσμός ανάξιος να εκτιμήσει την κληρονομιά του) >>>.

επάνω στη σελίδα

Συνεχίζεται

ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙΣ ΤΩΡΑ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ;

Θέλεις να μάθεις περισσότερα για τη Φιλοσοφία; Πόσο χρήσιμη στη ζωή μας είναι η Φιλοσοφία;