Προσανατολίσου, μην παραπλανάς τον εαυτό σου!

Καμία εγγύηση δεν έχουμε, ότι θα είμαστε στη ζωή όσο υπολογίζουμε ή φανταζόμαστε. Οι πολλές γνώσεις μας, η εξυπνάδα μας, οι επιτυχίες μας σε άλλους τομείς, ακόμα και η καλοσύνη μας δεν αλλάζουν την παραπάνω απαισιόδοξη, αλλά λογική διαπίστωση! Αυτό και μόνο είναι αρκετό για να μη σνομπάρουμε τις εσωτερικές αναζητήσεις και για να δείχνουμε κάποιο σεβασμό στις προσπάθειες όσων στοχάζονται περί των φιλοσοφικών ζητημάτων. Ακόμα και όταν αυτές οι στοχαστικές προσπάθειες εκφράζονται ανώριμα, εμπεριέχουν ανοησίες και δεν αποφέρουν χρήματα.

Η ανακάλυψη και μόνο της άγνοιάς μας γι’ αυτά τα ζητήματα δε θα ήταν χαμένος χρόνος. Μπορεί να μας απαλλάξει από πολλές επιπόλαιες και μονόπλευρες απόψεις, να ανατρέψει μερικές πλάνες και να επηρεάσει τη συμπεριφορά μας. Στον αντίλογο, θα έλεγε κάποιος, ότι η ευχάριστη αυταπάτη και η βολική άγνοια είναι προτιμότερα. Σε αυτήν την περίπτωση, αργά ή γρήγορα θα προσγειωθούμε στη σκληρή πραγματικότητα τελείως απροετοίμαστοι. « Η ανθρωπότητα μπορεί να συγκριθεί μ’ ένα κοπάδι, που παίζει ήσυχο στο λιβάδι, ενώ ο χασάπης διαλέγει με το μάτι μέσα απ’ το κοπάδι τα ζωντανά που θα σφάξει. Τις μέρες της ευτυχίας μας, εμείς ούτε υποπτευόμαστε καν ποια συμφορά κείνη την ίδια ώρα μας ετοιμάζει η τύχη –αρρώστεια, καταδίωξη, καταστροφή, ακρωτηριασμό, τύφλωση, τρέλλα, θάνατο, ή ό,τι άλλο», έγραφε ένας από τους βαθύτερους γνώστες της πραγματικότητας, ο Arthur Schopenhauer.

ΣΥΛΛΟΓΙΣΟΥ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ, ΠΡΑΞΕ ΛΙΓΟΤΕΡΟ μπορώ να πω κάπως αντιδραστικά προς τη συνηθισμένη, ακραία και υπερβολική νοοτροπία του αισθησιο­κρατικού ανθρώπου. Κάνε την αναζήτηση τρόπο ζωής και ζήσε με πρόνοια, όχι παρασυρμένος. Με κάθε πράξη και κίνησή σου χρησιμοποιείς ελλιπή γνώση και προκαλείς συνέπειες, χωρίς να γνωρίζεις και να έχεις υπολογίσει καλά, αυτό μη το ξεχνάς. Ο άνθρωπος εμπρός στη γνώση είναι πολύ μικρός, όπως και εμπρός στο Σύμπαν. Η βιασύνη, η επιπόλαιη βεβαιότητα, η μεροληπτική λογική και η προσδοκία από την τύχη εξαναγκάζουν σε άλλες πράξεις με μεγαλύτερη άγνοια. Περιορίζουν τον αυτοέλεγχο και τα πράγματα μας παρασέρνουν. Μάθε πριν σου τύχει!

Το μόνο πράγμα, το οποίο είναι πάντοτε και παντού μαζί μας, είναι ο εαυτός μας (σώμα, ψυχή και πνεύμα) και αξίζει να επενδύσουμε σε αυτόν, για να διαθέτουμε την ευτυχία και τη γνώση πάντοτε και παντού μαζί μας, χωρίς αυταπάτες. Η φιλοσοφική αναζήτηση και η ανάπτυξη των απόψεων δεν περιορίζεται στα εξωτερικά πράγματα ή σε μερικές σχέσεις τους, όπως οι εξειδικευμένοι επιστημονικοί κλάδοι. Η διάνοια με τη φιλοσοφική δρα­στηριότητά της αυτο-ανακαλύπτεται και αυτο-αξιοποιείται. Ανακαλύπτει την άγνοιά της για ορισμένα βασικά ζητήματα, των οποίων η γνώση θα έπρεπε να υπάρχει θεωρητικά πριν από κάθε άλλη. Για να καθορίζουμε εμείς σαν αυτοτελείς τη συμπεριφορά μας και για να ζούμε προσα­νατολι­σμένοι. Ενώ αντιθέτως, χωρίς αυτή τη γνώση, παρασυρόμαστε από μερικά πράγματα και αφήνουμε τον εαυτό μας στην τύχη του.

Τη διαρκή και άμεση σχέση των απόψεων και του στοχασμού με την υπόλοιπη συμπεριφορά έχουν αναγνωρίσει οι άνθρωποι από τα αρχαιότατα χρόνια. Γι’ αυτό, πολλοί εκλαμβάνουν τις απόψεις και τις προθέσεις το ίδιο σημαντικά, όπως την εξωτερική πράξη και από αυτά και μόνο μπορούν να καταδικάσουν κάποιον σε θάνατο ή να τον θεοποιήσουν! Ακόμα και σήμερα, χιλιάδες χρόνια μετά, σε πολλές χώρες της Γης, οι απόψεις που υποστηρίζει κάποιος μπορεί να του κοστίσουν τη ζωή με νόμιμο τρόπο. Υπάρχουν ζητήματα, τα οποία αποκαλούμε «φιλοσοφικά» και εμπλέκονται άμεσα με τα ζητήματα άλλων ειδικών χώρων. Ζητήματα, όπως για την ύπαρξη του Θεού και το ρόλο του στη ζωή, για τη σχέση της ύλης με την ψυχή και το πνεύμα, για την ανθρώπινη συμπεριφορά, για τις ηθικές αξίες, για την ελευθερία και για τα όρια της αξιοπιστίας και του κόσμου. Γνωστά ζητήματα για τα οποία πολλοί ισχυρίζονται και παραδέχονται, ότι δεν έχουν απαντηθεί ξεκάθαρα και είναι δυσεπίλυτα. Κάποιοι αμφισβητούν τη σημασία τους, τα ειρωνεύονται και οι πιο πολλοί τα θέτουν σε τελευταία προτεραιότητα ή δεν τα συνυπολογίζουν καθόλου στη διαμόρφωση των απόψεών τους. Για διαφορετικούς λόγους, τα βρίσκουν εμπόδιο στα σχέδια και στις επιθυμίες τους και δεν διαθέτουν χρόνο για τέτοιες αναζητήσεις. Ωστόσο στο ύφος τους θα παρατηρήσουμε την ακλόνητη πίστη για τις ιδέες τους και τη μαθηματική βεβαιότητά τους για τις λύσεις που προτείνουν στα ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα, μέχρι μισαλλοδοξίας.

Ένας συνηθισμένος λόγος για τον οποίο περιφρονούνται οι φιλοσοφικές αναζητήσεις και υποβαθμίζεται ο ρόλος της σκέψης για τη συμπεριφορά, τη συνέπεια και τον προορισμό της ζωής είναι η πλήρης έλλειψη σκέψης και ικανότητας για να μιλήσουν περί αυτών των διαχρονικών ζητημάτων. Είναι τελείως απροετοίμαστοι και δεν είχαν καν φανταστεί τον προ­καθοριστικό ρόλο της ψυχολογίας, της φιλοσοφίας και της ηθικής για την προσωπική ζωή, για τις ανθρώπινες σχέσεις, για την οργάνωση της κοινωνίας, για την πολιτική ζωή μέχρι και τη λειτουργία της αγοράς! Εκείνοι που περιφρονούν, ειρωνεύονται και αδιαφορούν για τις φιλοσοφικές σκέψεις, εμφανίζονται με ακλόνητη πίστη για τις δικές τους ιδέες και δεν διστάζουν να παριστάνουν τους ηγέτες, τους σωτήρες, τους επαναστάτες και να αποφασίζουν για τις ζωές των άλλων. Πέρα από την άγνοια και την αδιαφορία του συνηθισμένου ανθρώπου, υπάρχει ένας αντίθετος λόγος που δεν προβάλλονται τα φιλοσοφικά ζητήματα, δεν αναδεικνύονται οι απλές διαπιστώσεις για το νόημα της Ζωής και κακολογούνται οι εσωτερικές αναζητήσεις. Είναι ο φόβος μήπως ελαττωθεί ή χαθεί η εκτίμηση από άλλες αξίες που μας έχουν διδάξει ή από τα ανόητα πρότυπα που ρίχνονται σαν δίχτυα στον ανυποψίαστο κόσμο για να τον αρμέξουν οικονομικώς. Τα φώτα έξω στο σκοτάδι προσελκύουν πολλά πετούμενα.

Η φιλοσοφική και εσωτερική αναζήτηση δεν μας απομακρύνουν από την πραγματικότητα. Εκτός από την αναζήτηση νοήματος στη ζωή, έτσι η σκέψη μας εκπαιδεύεται για να ξεχωρίζει την αλήθεια από το ψέμα και για να αντλεί τη βεβαιότητα με γνώση. Αυτή η εκγύμναση, όπως θα εξηγηθεί στις σελίδες των βιβλίων, είναι ήδη από τις πιο σημαντικές ικανότητες στην ανθρώπινη ζωή. Επιπλέον, έτσι διανοητικά προ­ετοιμαζό­μαστε και ψυχολογικά για τη ζωή στην πιο κοντινή μας πραγματικότητα, ακόμα και για την επιβίωσή μας μέσα στην κόλαση, θα λέγαμε με κάποια υπερβολή. Η ανθρώπινη συμπεριφορά, οι ανθρώπινες σχέσεις και συνεργασίες και οι ηθικές αξίες βρίσκονται μέσα στον ερευνητικό χώρο της Φιλοσοφίας και αυτή είναι η πιο άμεση επαφή της με τη ζωή μας. Ποιος μπορεί να μείνει αδιάφορος και ανεπηρέαστος από τον πόνο, τη δυστυχία, την καταστροφή και την αδικία, που προκαλείται από τη νοοτροπία, την ιδεολογία, τη συμπεριφορά και τη δράση του διπλανού μας; Υπάρχει, λοιπόν, ένας πρόσθετος και ίσως ο πιο ισχυρός λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να σνομπάρουμε την εσωτερική αναζήτηση και τον στοχαστικό τρόπο ζωής: Η Αντίδραση! Η Αντίδραση στην ξέφρενη, ασυνεπή, άδικη, επιπόλαιη και άπληστη δράση του ανθρώπου -συμπερι­λαμβανομένου του εαυτού μας-, η οποία συνήθως προκαλείται και τροφοδοτείται από αυταπάτες και λάθη του. Αυτή την προσγειωμένη άποψη της εσωτερικής αναζήτησης, όχι μόνο δεν πρέπει να την παρα­βλέπουμε ή να την περιγελούμε αλλά αντιθέτως να μας φοβίζει!

Αρχική δημοσίευση 2004

* Υ/Γ. Από τις πιο σκληρές αλήθειες του κόσμου: Η ηθική ευθύνη είναι αυξημένη και ίσως η ευθύνη είναι ακόμα και νομική, για όσους ενώ ηγούνται σε ομάδες ή τις εκ­προσωπούν και συμμετέχουν στη δράση τους, αυτοί ανα­παράγουν τα ψέματα και καλ­λιεργούν τη βεβαιότητα σε φαντα­σιώσεις, συμβι­βασμένοι για λόγους κερδο­σκοπίας, σταδιο­δρομίας και για τη διατήρηση των προνομίων τους. Όταν με τα ψέματα και με τις φαντα­σιώσεις περνάς καλά, όταν έχεις μεγαλώσει μαζί με αυτά, όταν έτσι βρίσκεις πιο εύκολα εργασία, όταν οι γείτονες σε χαιρετούν και όταν έχεις ωραίες αναμνήσεις από γιορτές και όταν με αυτά προσδοκάς μια καλύτερη τύχη, τότε αν χρειαστεί θα στρατευτείς για να μην αφήσεις τα ψέματα και τις φαντασιώσεις να χάσουν την εκπροσώπηση και τη λάμψη τους. Ενώ αν τα αμφισβητείς, τότε η καθημερινή ζωή σου θα δυσκολέψει, θα σε συμ­περιλάβουν στους τρελούς και δεν αποκλείεται να σε στείλουν στη φυλακή, αν όχι στον τάφο, ίσως ακόμα και οι δικοί σου γονείς ή τα παιδιά σου!

Κατεβάστε τη συντομευμένη διακήρυξη για μια παγκόσμια ηθική με πνευματικό προσανατολισμό (70 σελ. Β5) >>>